Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας «Αρέθουσα»



Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας «Αρέθουσα» στεγάζεται σε βιομηχανικό κτήριο που είναι κηρυγμένο μνημείο, το οποίο αποτελεί το ίδιο έκθεμα και μάρτυρα της βιομηχανικής δραστηριότητας των αρχών του 20ου αιώνα στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου Χαλκίδας, όπου βρίσκονται οι πηγές της μυθικής Αρέθουσας, από όπου και έλαβε την ονομασία του.

Στη θεματική έκθεση του νέου μουσείου αναπτύσσονται διαχρονικά ζητήματα πολιτειακής οργάνωσης, οικονομίας, πολιτισμικών ταυτοτήτων και λατρείας και παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά εκθέματα από τον νομό Ευβοίας και τη Σκύρο.

Η έκθεση εμπλουτίζεται με διαδραστικό χάρτη περιήγησης σε θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στην Εύβοια και τη Σκύρο, ντοκυμαντέρ και πολυμεσικές εφαρμογές μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η διάδραση με τον επισκέπτη, ενώ είναι προσβάσιμο για ΑμεA. Επίσης διαθέτει πωλητήριο του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων.



Πολιτειακή Οργάνωση

Παρουσιάζονται πτυχές της πολιτειακής οργάνωσης, όπως διαμορφώνεται

από την 3η χιλιετία π.Χ., τους ιστορικούς χρόνους, τα φεουδαλικά κρατίδια

έως την Οθωμανική εποχή. Ξεχωρίζουν ευβοϊκές θέσεις της Εποχής του

Χαλκού με χωροταξική οργάνωση, η ανάδυση πόλεων και πόλεων-κρατών, τα

νομισματοκοπεία της Εύβοιας και της Σκύρου και η εμφάνιση νέων κοινωνικών

ομάδων. Τα προβαλλόμενα εκθέματα των πλούσιων ταφών από το Ηρώο της

Τούμπας στο Λευκαντί μαρτυρούν την ευημερία της Εύβοιας και τις ανεπτυγμένες

εμπορικές επαφές με την ανατολική Μεσόγειο κατά τον 10ο αιώνα π.Χ., περίοδο

οικονομικής ύφεσης στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο. Το πολιτειακό τοπίο της

αρχαιότητας αλλάζει στα Ελληνιστικά χρόνια με κυρίαρχη μορφή τον μονάρχη που

συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες. Βασιλεύς την Ελληνιστική εποχή, αυτοκράτορας τη

Ρωμαϊκή, ελέω Θεού αυτοκράτορας τη Βυζαντινή και σουλτάνος την Οθωμανική.

Η έντονη παρουσία Βενετών στο νησί αποτυπώνεται στα νομίσματα και τα γλυπτά

της Λατινοκρατίας



Οικονομία

Η ενότητα περιλαμβάνει αντικείμενα που σχετίζονται με τον πρωτογενή τομέα της

οικονομίας και το Ληλάντιο πεδίο, περιοχή πλούσια σε πρώτες ύλες, κυρίως πηλό,

πεδίο διαμάχης ανάμεσα στη Χαλκίδα και την Ερέτρια.

Προβάλλεται ο τομέας της μεταποίησης πρώτων υλών. Σημαντικά υπήρξαν τα

λατομικά συγκροτήματα της Εύβοιας, όπου εξορυσσόταν η Καρυστία λίθος. Ακόμα,

εκτίθενται πρώτες ύλες και αντικείμενα κατεργασίας μετάλλων από την Προϊστορία

έως και τη Ρωμαϊκή εποχή. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο Παλαμάρι της Σκύρου,

σημαντικό σταθμό στην ιστορία της διακίνησης και κατεργασίας του χαλκού κατά

την 3η χιλιετία π.Χ.

Παράλληλα παρουσιάζεται το θαλάσσιο εμπόριο από τα Κλασικά έως τα Οθωμανικά

χρόνια με σχετικά εκθέματα εμπορικής δραστηριότητας. Ιδιαιτέρως προβάλλεται η

στρατηγική θέση του βενετσιάνικου Νεγροπόντε, το μετέπειτα οθωμανικό Εγριμπόζ.





Πολιτισμικές Ταυτότητες

Τα πολιτισμικά δίκτυα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης περιλαμβάνουν εκθέματα

ομαδοποιημένα σε τρεις μεγάλες περιόδους (Προϊστορία, Αρχαιότητα, Βυζαντινή

αυτοκρατορία-Λατινοκρατία-Οθωμανική αυτοκρατορία) και τρεις γεωγραφικές

περιοχές (Αιγαίο, Μεσόγειος, Ευρώπη). Ξεχωρίζουν κυκλαδικά ειδώλια, ευβοϊκά και

αττικά αγγεία, υπέρθυρο βυζαντινής εποχής, άγαλμα Θεοτόκου βρεφοκρατούσας

δυτικής τεχνοτροπίας από τον ναό της Αγίας Παρασκευής και οθωμανικές

καπνοσύριγγες. Πολυμεσικές εφαρμογές συνδέουν τις πολιτισμικές ταυτότητες

του παρελθόντος με αυτές του παρόντος. Ιδιαίτερη θέση κατέχει το ύφασμα που

κάλυπτε τα καμένα οστά του άνδρα από το Ηρώο στο Λευκαντί. Μεταφέρθηκε από

το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και εκτίθεται για πρώτη φορά στην Εύβοια 40

χρόνια μετά την εύρεσή του







Λατρεία

Στην ενότητα περιλαμβάνονται εκθέματα σχετικά με τη λατρεία στην Εύβοια από

την προϊστορική εποχή έως την επικράτηση του χριστιανισμού. Παρουσιάζονται

ειδώλια και τελετουργικά αγγεία από προϊστορικές ευβοϊκές θέσεις. Πτυχές των

ιστορικών χρόνων αναδεικνύουν εκθέματα σχετικά με θεότητες του ελληνικού

πάνθεου των οποίων η λατρεία ήταν διαδεδομένη στην Εύβοια.

Προβάλλονται ακόμα ευρήματα από την Αυλίδα, από το μυκηναϊκό νεκροταφείο στο

Μικρό Βαθύ και το ιερό της Αυλιδείας Αρτέμιδας. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η

εισαγωγή ανατολικών θεοτήτων στην Εύβοια, όπως η Ίσιδα, η Κυβέλη και ο Σέραπις,

και το φαινόμενο θεοποίησης θνητών και ηρώων. Η ενότητα ολοκληρώνεται με την

εδραίωση του χριστιανισμού.







Αποικισμός-Αλφάβητο

Ο Δεύτερος Αποικισμός (8ος-6ος αιώνας π.Χ.) αποτελεί οργανωμένη επιχείρηση

μιας μητρόπολης προς το Βόρειο Αιγαίο, την Κάτω Ιταλία, τη Σικελία και τον Εύξει-

νο Πόντο. Οι Ευβοείς ταξιδεύουν στη Μεσόγειο και είναι πρωτοπόροι στην ίδρυση

αποικιών στη Βόρεια Ελλάδα, την Κάτω Ιταλία και τη Σικελία. Ευβοϊκή κεραμική

ταξιδεύει σε όλη τη Μεσόγειο, όπως ο χαρακτηριστικός σκύφος με τα κρεμάμενα

ημικύκλια στην έκθεση.

Από τις σημαντικότερες κατακτήσεις του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού είναι η

αλφαβητική γραφή που εισήχθηκε στα τέλη του 9ου ή στο πρώτο μισό του 8ου

αιώνα π.Χ., αποτέλεσμα των εμπορικών επαφών με τους Φοίνικες. Η Εύβοια θε-

ωρείται ως ο τόπος γέννησης του ελληνικού αλφαβήτου. Οι εμπορικές επαφές με

τη Δύση και η ίδρυση αποικιών οδηγούν στη διάδοση του αλφαβήτου. Το ευβοϊκό

αλφάβητο υιοθετείται από τους Ετρούσκους και στη συνέχεια από τους Ρωμαί-

ους, από τους οποίους προκύπτει το λατινικό που χρησιμοποιείται έως σήμερα.

Εδώ, εκτίθενται ένα υφαντικό βάρος και τμήματα αγγείων με εγχάρακτες επιγρα-

φές (graffiti) σε ευβοϊκό αλφάβητο.



Ιστορία του κτηρίου-μνημείου-μουσείου

Ξεχωριστή θέση στην έκθεση κατέχει το ίδιο το μουσειακό κέλυφος, μνημείο

βιομηχανικής κληρονομιάς, χτισμένο στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου

που συνδέεται με τη βιοτεχνική δραστηριότητα. Το παλιό εργοστάσιο

οινοπνευματοποιίας και ποτοποιίας με την επωνυμία «Αρέθουσα» λειτούργησε

στις αρχές του 20ού αιώνα και σήμερα στεγάζει το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο

Χαλκίδας. Εικονογραφικό υλικό και αρχειακές πηγές «ζωντανεύουν» την εποχή

της βιομηχανοποίησης της Χαλκίδας, αλλά και την πορεία του κτηρίου στον χρόνο.

Η επιχείρηση συνέδεσε το όνομά της με τον μύθο της νύμφης Αρέθουσας

και την ομώνυμη γειτονική πηγή. Κατά τη χαλκιδαϊκή εκδοχή του μύθου, η

όμορφη Αρέθουσα συνευρέθηκε στις ακτές του Ευρίπου με τον Ποσειδώνα και

μεταμορφώθηκε από την Ήρα σε πηγή. Αρχαίοι συγγραφείς μάς πληροφορούν

για αυτήν την πηγή. Ο τοπικός μύθος φαίνεται ότι πλάστηκε κατά τη διάρκεια

των Αρχαϊκών χρόνων αν όχι νωρίτερα, για να αιτιολογήσει την ονομασία της πιο

γνωστής πηγής της πόλης.