Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής αναπτύσσεται η ιστορική εξέλιξη της αρχαίας Αιανής, πρωτεύουσας της Ελιμιώτιδας, ενός από τα ισχυρότερα βασίλεια της Άνω Μακεδονίας, καθώς και της ευρύτερης περιοχής, από τα προϊστορικά μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Οι συλλογές του περιλαμβάνουν ευρήματα ιδιαίτερης σημασίας, που συμπληρώνουν την εικόνα της ιστορίας του ελληνισμού της Άνω Μακεδονίας, όπως αυτά της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (15ος-12ος αι. π.Χ.) και της αρχαϊκής-κλασικής περιόδου (6ος-5ος αι. π.Χ.), στα οποία αποτυπώνονται η εγκατάσταση των δωρικών-μακεδονικών φύλων και η παρουσία Μυκηναίων στην περιοχή, καθώς και η οικιστική ανάπτυξη και πολιτική οργάνωση που υπήρχε στην Αιανή από τον 6ο αι. π.Χ.

Το κτηριακό συγκρότημα του μουσείου έχει συνολική έκταση 4.500 τ.μ. και διαθέτει ισόγειο και πρώτο όροφο. Οι χώροι του περιλαμβάνουν οκτώ εκθεσιακές αίθουσες συνολικού εμβαδού 971 τ.μ., από τις οποίες είναι επισκέψιμες μόνο οι δύο (242 τ.μ.), αποθήκες αρχαιοτήτων, γραφεία, βιβλιοθήκη, σχεδιαστήριο, αποθήκη εργαλείων-ξυλουργείο, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και ξενώνα, καθώς και σύγχρονα εργαστήρια συντήρησης μεταλλικών και πηλίνων αντικειμένων. Η αίθουσα πολλαπλών χρήσεων από το 1995 έως τον Οκτώβριο του 2002, που άρχισε η λειτουργία των δύο μόνιμων εκθεσιακών χώρων, φιλοξένησε μία έκθεση με εικόνες, κείμενα, χάρτες και λίγα αντίγραφα αρχαιοτήτων.

Στους στόχους του μουσείου, που υπάγεται στη ΙΖ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, είναι με την έκθεση των ευρημάτων της Αιανής, τα οποία δίνουν νέα διάσταση στην ιστορία της Μακεδονίας, να αναδείξει τον παιδευτικό-εκπαιδευτικό χαρακτήρα του, ώστε, εκτός από την επιστημονική κοινότητα και ο απλός επισκέπτης να κατανοεί και να αναγνωρίζει τα νέα στοιχεία και τα συμπεράσματα της έρευνας. Παράλληλος στόχος είναι να ενταχθεί δυναμικά και πολύμορφα στην τοπική και στην ευρύτερη κοινωνία με εκδηλώσεις, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, διαλέξεις, συμπόσια, συνέδρια και περιοδικές εκθέσεις. Από 1988 έχει οργανώσει εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και αλλοδαπούς φοιτητές σε διάφορες θεματικές ενότητες, τρεις επιστημονικές ημερίδες, έχει δημιουργήσει πέντε ταινίες για την προβολή του αρχαιολογικού πλούτου, ενώ παράλληλα παρέθεσε γεύματα αρχαίας διατροφής (1995, 1996, 2000), πραγματοποίησε ιππικές πορείες σε ίχνη αρχαίων διαδρομών, που έχουν συνδεθεί με σημαντικά ιστορικά γεγονότα (1996, 1997, 2000, 2002), και μία αθλητική εκδήλωση με αγώνα δρόμου υπό τον τίτλο «ο Δρόμος του Απολλοδώρου» (αρχαίου δρομέα από την Αιανή) ενταγμένη στα Αιαναία Άθλα σε συνεργασία με το Δήμο Αιανής. Η συμμετοχή του σε δραστηριότητες για την ενημέρωση των πολιτών με ομιλίες, οργανωμένες ξεναγήσεις, διαλέξεις και φωτογραφικές εκθέσεις είναι συνεχής με στόχους την ευαισθητοποίηση, την κτήση ιστορικής και εθνικής αυτογνωσίας, την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης και τη σύνδεση του φυσικού με το πολιτισμικό περιβάλλον, αλλά και την αυτοεκτίμηση μέσω της πολιτιστικής δημιουργίας.