Η Μονή Εσφιγμένου βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα και αποτελείται από έναν ορθογώνιο περίβολο, ο οποίος δημιουργεί μια ευρύχωρη σχετικά αυλή. Στο κέντρο βρίσκεται το καθολικό (Ανάληψη του Κυρίου) και περιμετρικά παρατάσσονται οι πτέρυγες με τα κελλιά των πατέρων, τους χώρους φιλοξενίας και την τράπεζα. Η τράπεζα βρίσκεται δυτικά του καθολικού και είναι ημιανεξάρτητο κτήριο προσκολλημένο στη δυτική πτέρυγα.

Με το όνομα Μονή του Εσφιγμένου υπήρχε ήδη μονή από το 10ο αι. και φαίνεται ότι βρισκόταν σε ακμή. Ερημώθηκε πολλές φορές από πειρατικές επιδρομές, αλλά απέκτησε σημαντική δύναμη μετά το 18ο αι. Το καθολικό κτίστηκε το 1810 στη θέση παλαιότερου ναού που κατεδαφίστηκε, ενώ η τοιχογράφηση έγινε από Γαλατσάνους ζωγράφους το 1811 και 1818. Παλαιότερο κτήριο της μονής είναι η τράπεζα που διατηρεί τοιχογραφίες του 16ου-17ου αι.

Εκτός από το καθολικό και την τράπεζα, η μονή διαθέτει μια πολύ καλή συλλογή βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων, από τις οποίες ξεχωρίζει η ψηφιδωτή εικόνα του Χριστού. Η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει πολλά και σπάνια χειρόγραφα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το υπ' αριθμόν 14 για τις σπάνιες μκρογραφίες του.

Η μονή κατοικείται από ισχυρή μοναχική αδελφότητα και αποτελεί παράδειγμα ισχυρής προσήλωσης στην αγιορειτική ορθόδοξη παράδοση.