Ο ναός του Αγ. Στεφάνου βρίσκεται στην θέση "Παλιός" στην παραλία του Μανταμάδου Λέσβου. Ανήκει στην κατηγορία των σταυροειδών εγγεγραμμένων τρουλαίων ναών. Ο τρούλος του είχε ήδη καταρρεύσει όταν τον επισκέφθηκε ο Νewton στα μέσα του 19ου αιώνα και στη θέση του τοποθετήθηκαν ξύλινοι δοκοί και κάλυψη με κεραμίδια. Το στεγασμένο προστώο στα δυτικά του ναού αποτελεί νεότερη προσθήκη του 20ου αιώνα.
Πρόκειται για κτίσμα μικρών σχετικά διαστάσεων κατασκευασμένο από λαξευτούς λίθους ροδόχρου τραχείτη Αρχιτεκτονικά μέλη προγενέστερου ναού και επιγραφή έχουν εντοιχιστεί στην τοιχοποιία του μνημείου. Στην ανατολική όψη ξεχωρίζουν οι τρεις ημικυκλικές αψίδες του Ιερού, ενώ τυφλά αψιδώματα διακοσμούν το βόρειο και το νότιο τοίχο. Το δάπεδο του εσωτερικού χώρου είναι βοτσαλωτό με μεγάλη ποικιλία διακοσμητικών μοτίβων.
Η χρονολόγηση του μνημείου είναι δύσκολη. Ωστόσο θα πρέπει να τοποθετηθεί από τα μορφολογικά κυρίως στοιχεία στον 13ο αιώνα.
Στο μνημείο διατηρούνται σε μερικά σημεία λείψανα τοιχογραφιών, τα οποία όμως είναι αδύνατο να χρονολογηθούν.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μικρός οικισμός των αγγειοπλαστών, όχι μακριά από το ναό, στη θέση Ανοικτός, με χαρακτηριστικά εργαστήρια κεραμικής και καμίνια (φούρνους).
|