Το Σπήλαιο Κουρήτα βρίσκεται κοντά στην αρχαία πόλη του Θυρρείου, 2 χλμ. περίπου ανατολικά του χωριού Παλιάμπελα Βόνιτσας Αιτωλοακαρνανίας, στις νοτιοδυτικές υπώρειες του χαμηλού λόφου Ταμπούρια. Η είσοδος γίνεται από επιμήκη υπαίθριο διάδρομο με έντονα κατωφερή κλίση. Αποτελείται από δύο μεγάλες αίθουσες οι οποίες αναπτύσσονται σε δύο επίπεδα, και μία μικρότερη. Κατά την αρχαιότητα ο υπαίθριος διάδρομος ήταν πιθανώς μέρος του σπηλαίου και η οροφή του κατέρρευσε σταδιακά, ενώ η είσοδος γινόταν από άλλο σημείο.



Το σπήλαιο ερευνήθηκε από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας υπό την Μ. Χατζιώτη. Για την αρχαιότερη χρήση του μαρτυρεί μικρή συγκέντρωση χονδροειδούς κεραμικής της Νεολιθικής και Πρώιμης Εποχής Χαλκού (4η και 3η χιλιετία π.Χ.), όπως και υπολείμματα μικρής εστίας, που χρονολογήθηκε με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα στο 2.500 π.Χ. περίπου. Είναι πιθανόν ότι κατά τις περιόδους αυτές η χρήση του σπηλαίου είναι ευκαιριακή και συνδέεται με την λήψη νερού από το εσωτερικό του.



Επάνω στα προϊστορικά κατάλοιπα ιδρύθηκε ιερό στα τέλη περίπου του 6ου αιώνα π.Χ., το οποίο λειτούργησε, πιθανώς με διακοπές, έως τον προχωρημένο 2ο αιώνα π.Χ. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του (πριν το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ.), η αίθουσα αναμορφώθηκε ριζικά: ισοπεδώθηκε το βραχώδες δάπεδο, στο οποίο πρώτα λαξεύτηκε μικρός ορθογώνιος βωμός, ενώ ο υπόλοιπος χώρος επιχωματώθηκε. Στα Ελληνιστικά χρόνια κέντρο της λατρείας ήταν ο μικρός αυτός βωμός, γύρω από τον οποίο και σε αρκετή έκταση βρέθηκαν στάχτες, κάρβουνα και πυρακτωμένα χώματα που περιείχαν οστά ζώων και άφθονα πήλινα αφιερώματα, πολλά επηρεασμένα ή και τελείως καμένα από φωτιά, όλα υπολείμματα των ιεροπραξιών που τελέσθηκαν εκεί.



Το σύνολο των αφιερωμάτων αποτελείται από πήλινα αγγεία και λυχνάρια, καθώς και πολυάριθμα πήλινα ειδώλια σε μεγάλη ποικιλία τύπων, τα οποία αποτελούν τη σημαντικότερη κατηγορία ευρημάτων και απεικονίζουν θεότητες, όπως την Αφροδίτη, τον Ερμή και τον Πάνα, Νύμφες, Σατύρους Σειλινούς, γυναικείες και παιδικές μορφές θνητών και ζώα. Εκτός των ειδωλίων δίδονταν ως προσφορές προτομές, ανάγλυφοι πίνακες, κωμικές μορφές και ομοιώματα καρπών. Ειδικό ρόλο στις τελετουργικές πράξεις έπαιζαν οι πήλινοι δίσκοι, που απεικονίζουν χορευτές σε κύκλο γύρω από έναν αυλητή, που παίζει μουσική στο κέντρο. Τα ευρήματα παραπέμπουν σαφώς στη λατρεία των Νυμφών, ενώ δεν αποκλείεται ότι λατρευόταν και μεγάλη γυναικεία θεότητα, κατά πάσα πιθανότητα η Αφροδίτη.



Το σπήλαιο δεν αποτελεί οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο.