Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους αρχαίους πύργους της Αμοργού κατέχει ο θρυλικός «πύργος του Βασίλη?, όπως αποκαλούν οι γηραιότεροι κάτοικοι της Αμοργού το μνημειακό οικοδόμημα του 4ου αι. π.Χ. Ο πύργος βρίσκεται βορειοδυτικά από τον οικισμό στο Χωριό και ανατολικά από το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας στην μείζονα περιοχή της αρχαίας πόλης της Αρκεσίνης. Πρόκειται για το μοναδικό στην Αμοργό άριστα διατηρημένο αρχαίο μνημείο και το καλύτερα σωζόμενο στις Κυκλάδες μεμονωμένο οχυρό ορθογώνιου σχήματος. Η κατά προσέγγιση χρονολόγηση του μνημείου στον 4ο αι. π.Χ., λόγω έλλειψης ιστορικών ή επιγραφικών μαρτυριών και αρχαιολογικών δεδομένων, στηρίζεται κυρίως στην σύγκριση της προσεγμένης τοιχοδομίας κατά το λεγόμενο ψευδοϊσόδομο σύστημα με κυρτή (κυφωτή) επιφάνεια. Επιπλέον η σύγκριση με ασφαλέστερα χρονολογημένα κτίσματα αμυντικού, δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα, εντός και εκτός Αμοργού, καθώς και με μεμονωμένα μορφολογικά στοιχεία, όπως η φροντισμένη λάξευση των ορθογωνικών οδηγών, η τοξωτή θύρα στον ανατολικό τοίχο οδηγούν σε μια τέτοια χρονολόγηση.

Ο πύργος στο «Χωριό? - Αγία Τριάδα Αρκεσίνης Αμοργού είναι οχυρό ορθογώνιου σχήματος, με εσωτερική αυλή και τον καθαυτό πύργο σε μορφή υπερυψωμένου πολυώροφου οικοδομήματος. Από τους επιφανειακούς καθαρισμούς στο εσωτερικό του χώρου και ύστερα από την αφαίρεση δύο στρώσεων πεσμένων λίθων και οικοδομικών μελών άρχισαν να αποκαλύπτονται η θύρα και οι εσωτερικές παρειές των τριών πλευρικών τοίχων (ορατού ύψους 1,05 μ.) με τις δοκοθήκες. Επίσης ήρθαν στο φως διαμπερή ανοίγματα τριγωνικής διατομής, «παράθυρα? ή πολεμίστρες, διαχωριστικοί τοίχοι στο ανατολικό τμήμα, καθώς και τρεις από τις ανώτερες βαθμίδες της κλίμακας που οδηγεί στον πρώτο όροφο. Ανατολικά του οχυρού και γύρω από αυτό διαπιστώθηκε η παρουσία πάμπολλων οικοδομικών λειψάνων που ανάγονται από την Προϊστορική έως και τη Νεότερη Εποχή, όπως νεότερες χτιστές κατασκευές που σχετίζονται με αγροτικές εγκαταστάσεις, συστήματα συλλεκτήριων αγωγών, ομβροδεξαμενή, κτιστός φούρνος, ελαιοπιεστήριο, «ζευγόσπιτο? για την σταύλιση των ζώων, στοιχεία που υποδηλώνουν και τη διαχρονική χρήση του χώρου από την αρχαιότητα ως σήμερα.

Οσον αφορά στον προορισμό, τη χρήση ή τις χρήσεις, το χρηστικό κάλλος του πύργου, πάμπολλα στοιχεία συνθέτουν τον αμυντικό του χαρακτήρα, όπως η ισχυρή κατασκευή και το υπερυψωμένο οικοδόμημα, το οποίο χρησίμευε και ως φρυκτώριον, για τη μετάδοση δηλαδή φωτεινών σημάτων στους άλλους πύργους με τους οποίους είχε άμεση οπτική επαφή, όπως με τους πλησιόχωρους «Του Γιαννούλη? και «Το Πυργί?. Εκτός όμως από τον αμυντικό προορισμό, για την προστασία από πειρατικές ή άλλες επιθέσεις, χρησίμευε και ως κατοικία, ως «ενδιαίτημα?, από τους λίγους κατοίκους του, αλλά πιθανώς και από τους εργαζόμενους στους διπλανούς αγρούς. Η επιλογή της θέσης κατασκευής του μεμονωμένου οχυρού οικοδομήματος στο χαμηλό βραχώδες ύψωμα της Αγίας Τριάδας, που δεσπόζει και ελέγχει το πέρασμα και όλα τα εύφορα χωράφια, μαρτυρεί για την άρρηκτη σχέση του με την εκμετάλλευση των παρακείμενων αγρών, την αποθήκευση των αγροτικών προϊόντων, σιτηρών, κρασιού, λαδιού, όσπριων. Στα ακόμη αναπάντητα ερωτήματα για τα μεμονωμένα νησιωτικά οχυρά, που δηλώνονται με τον επικρατέστερο όρο πύργοι, συγκαταλέγονται, εκτός από την ακριβή χρονολόγηση και οι αποχρώντες λόγοι κατασκευής τους, η διασπορά τους στην ύπαιθρο μακριά από αστικούς οικισμούς, καθώς και η σημασία τους για την αγροτική οικονομία και την άμυνα των νησιών.

Μολονότι ο πύργος έγινε γνωστός από τον Λ. Ρος (L. Ross) το 1843, στην διεθνή βιβλιογραφία απλώς αναφέρεται, ενώ οι πρώτες εργασίες για τη διάσωσή του άρχισαν μετά από εκατόν πενήντα χρόνια, το 1993, χάρη στη χρηματοδότηση του Υπουργείου Αιγαίου. Οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Λίλας Μαραγκού κατά την περίοδο 1993-1999 για την απελευθέρωση του μνημείου από την άγρια, αυτοφυή βλάστηση και τα νεότερα, ερειπωμένα προσκτίσματα (κυρίως αποψίλωση και εκτεταμένοι επιφανειακοί καθαρισμοί) άλλαξαν ριζικά την εικόνα του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου, διευκόλυναν την πρόσβαση στους πολυάριθμους επισκέπτες και επιβεβαίωσαν την ακρίβεια του σκαριφήματος του Μηλιαράκη και του λεπτομερούς αρχιτεκτονικού σχεδίου που εκπόνησε ο Μ. Κορρές το 1975. Επιπλέον, έφεραν στο φως νέες πληροφορίες για την αρχιτεκτονική μορφή και την διάρθρωση του εσωτερικού χώρου τόσο της αυλής, όσο και του υπερυψωμένου οικοδομήματος, του καθαυτού πύργου, καθώς και για τη χρήση του χώρου γύρω από το μνημείο, κυρίως ανατολικά του θυραίου τοίχου της αυλής, από την Προϊστορική έως και τη Νεότερη Εποχή. Για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Πύργου Αγίας Τριάδος Αμοργού ώστε να είναι οργανωμένος και εύκολα προσβάσιμος, η ΚΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έχει εντάξει με πρότασή της και σε συνεργασία με την καθηγήτρια Λίλα Μαραγκού τη διαμόρφωση του σημαντικού αυτού μνημείου στο Περιφερειακό Σκέλος του Γ΄ ΚΠΣ (2001-2006).