Βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή (σημ. Αθάμας) στον Ορχομενό Βοιωτίας. Από το αρχικό συγκρότημα σήμερα σώζεται μόνο το Καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο, όπως αποδεικνύει το τρισυπόστατο Ιερό Βήμα. Ο ναός είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλλο, με προεξέχουσες τις κεραίες του σταυρού και στενό νάρθηκα δυτικά.
Γραπτή επιγραφή ενσωματωμένη στο εξωτερικό της αψίδας του ιερού αναγράφει τον κτήτορα Λέοντα βασιλικό πρωτοσπαθάριο και τη χρονολογία κατασκευής του ναού 873/4. Στην τοιχοδομία του έχει χρησιμοποιηθεί άφθονο αρχαίο υλικό από τον αρχαιολογικό χώρο του Ορχομενού, με τον οποίο γειτνιάζει άμεσα.
Πλούσιος είναι ο γλυπτός διάκοσμος στις εσωτερικές και εξωτερικές του επιφάνειες, πολλά μέλη, όμως, είναι ενσωματωμένα και στα μεταγενέστερα κελλιά, νότια του Καθολικού και στο πρόπυλο δυτικά και άλλα βρίσκονται αποθηκευμένα. Με τοιχογραφίες διαφόρων εποχών είναι κατάγραφο το τρισυπόστατο Ιερό και, σποραδικά, ο κυρίως ναός. Οι παλαιότερες ανήκουν στον 17ο αιώνα.
Δυτικά των νεώτερων κελλιών υπάρχουν τα παλαιότερα, σε ένα κτήριο αποτελούμενο από πέντε διαδοχικούς κεραμοσκεπείς χώρους. Βορειοδυτικά βρίσκεται το κωδωνοστάσιο, που κατασκευάστηκε με σχέδια του ΥΠΠΟ το 1939.
Από το 1930 εκτελούνται κατά διαστήματα εργασίες αναστήλωσης, διαμόρφωσης και καθαρισμού των τοιχογραφιών. Το 1997 ολοκληρώθηκε η αποκάλυψη και συντήρηση των τοιχογραφιών του ιερού και η στερέωση και καθαρισμός του γλυπτού κοσμήτη του νάρθηκα μετά από πρόσφατη πυρκαγιά.
Ανασκαφικές εργασίες στο παρελθόν αποκάλυψαν στο εσωτερικό του ναού την ύπαρξη παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού, εξωτερικά δε στον περίβολο, κτήριο μυκηναϊκής περιόδου.
|