Το θέατρο της Νέας Πλευρώνας αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα θέατρα της Αιτωλίας και η ύπαρξή του δηλώνει ότι η περιοχή είχε γνωρίσει μεγάλη ακμή. Το θέατρο, εντός των τειχών της αρχαίας πόλης, εφάπτονταν στη δυτική πλευρά της οχύρωσης και απείχε 130μ. περίπου από την κεντρική πύλη Α. Το μικρό αυτό θέατρο κτίστηκε πιθανώς στο τέλος του 3ου αι. π.Χ., μετά την ίδρυση της Νέας Πλευρώνας το 235/4 π.Χ. Το θέατρο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφενός γιατί προσφέρει μοναδική θέα στην πεδινή παραλιακή ζώνη στα δυτικά του Μεσολογγίου, και αφετέρου γιατί παρουσιάζει μία ιδιαιτερότητα στην κατασκευή του.



Συγκεκριμένα, το σκηνικό οικοδόμημα του θεάτρου είχε κτιστεί μπροστά από το τείχος και ακουμπούσε επάνω σε αυτό. Το κοίλο του θεάτρου ήταν στραμμένο προς τα δυτικά, δηλαδή προς το τείχος, ενώ συγχρόνως αυτό το τμήμα του τείχους εξυπηρετούσε και τη λειτουργία της σκηνής, όπως επίσης, και ένας πύργος (πύργος 3) που βρισκόταν σε επαφή με αυτή. Ο πύργος λοιπόν, που ήταν λειτουργικά συνδεδεμένος με τη σκηνή αντιστοιχούσε ακριβώς στο μέσον της ορχήστρας. Ο πύργος που σώζεται σε ύψος 5,70 μ. περίπου, με διαστάσεις 6.50μ. x 3.30μ., λειτουργούσε πιθανότατα βοηθητικά στη σκηνή και στα παρασκήνια, και αποτελούσε ενδεχομένως τα αποδυτήρια των ηθοποιών. Από τον πύργο αυτό και προφανώς από τον ισόγειο χώρο του προσκηνίου, ήταν δυνατή η έξοδος από το τείχος μέσω μικρής πυλίδας που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του.



Η αναπαράσταση του γερμανού μελετητή Ε. Fiechter και τα ερείπια του θεάτρου μας επιτρέπουν να διατυπώσουμε την άποψη ότι το προσκήνιο του θεάτρου είχε δύο ορόφους. Στον ισόγειο χώρο του οικοδομήματος υπήρχαν έξι ημικίονες, οι οποίοι δημιουργούσαν θύρα στο κέντρο και έξι ανοίγματα δεξιά και αριστερά. Στα ανοίγματα τοποθετούνταν ζωγραφικοί πίνακες που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες κάθε έργου (σκηνογραφία). Το θέατρο είχε και παρόδους, πλάτους 2,40μ., ανάμεσα στο κοίλο και το τείχος. Πρόκειται για διαδρόμους που όριζαν οι αναλημματικοί τοίχοι του κοίλου και παράλληλοι προς αυτούς τοίχοι. Οι είσοδοι και των δύο παρόδων προς το θέατρο έφεραν τοξωτό υπέρθυρο.



Σχετικά με την ημικυκλική ορχήστρα του θεάτρου, διαμέτρου 11,60μ., ήταν διαμορφωμένη με χώμα στο φυσικό έδαφος. Η ορχήστρα δεν διέθετε περιμετρικό αγωγό συγκέντρωσης των ομβρίων υδάτων. Τα ύδατα παροχετεύονταν σε μικρό αγωγό που ξεκινούσε από το νότιο άκρο της ορχήστρας και κατέληγε έξω από την οχύρωση μέσω του τείχους. Το κοίλο του θεάτρου ήταν κτισμένο σε φυσικό βραχώδες πρανές. Διαιρούνταν από δύο κλίμακες σε τρεις κερκίδες, ενώ δύο ακόμα, κλίμακες βρίσκονταν στα άκρα του κοίλου, σε επαφή με τους πλευρικούς (στα Β και Ν) αναλημματικούς τοίχους. Οι αναλημματικοί τοίχοι είχαν δομηθεί με το τραπεζιόσχημο σύστημα δόμησης, όπως ακριβώς και το τείχος της πόλης.



Το κοίλο αποτελείτo από 16-17 σειρές εδωλίων, εκ των οποίων σήμερα είναι ορατές δέκα που σώζονται σε καλύτερη κατάσταση κυρίως στο κεντρικό τμήμα. Άλλα εδώλια είχαν κατασκευαστεί από ορθογώνια λαξευμένους λίθους και άλλα είχαν λαξευτεί στο φυσικό βράχο. Αν και οι έρευνες στο θέατρο βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη, εντούτοις φαίνεται ότι μετά τη δέκατη σειρά εδωλίων υπήρχε διάζωμα που χώριζε το κοίλο σε άνω και κάτω. Ίχνη της κλίμακας ανόδου στο άνω κοίλο είναι σήμερα ορατά στον κεντρικό άξονα του θεάτρου μετά τη δέκατη σειρά εδωλίων. Τέλος, στο μέτωπο της πρώτης σειράς των εδωλίων και σε τρία σημεία είναι ορατά τα ίχνη λαξευμάτων της θέσης των καθισμάτων επίσημων προσώπων.