Το τζαμί του Βελή πασά ή Τσιεκούρ τζαμί βρίσκεται στη νότια πλευρά του λόφου των Λιθαριτσίων, στον μέσο περίπου μεγάλης ακάλυπτης έκτασης που διαμορφώνεται στις νοτιοανατολικές παρυφές του. Νότια και ανατολικά της έκτασης αυτής αναπτύσσονταν οι συνοικίες Τσιεκούρ και Πλιθοκοπιό. Μαζί με τον μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο) που είναι κτισμένος στα βόρειά του, αποτέλεσαν αναπόσπαστα καθιδρύματα του σεραγιού, που έκτισε παραπλεύρως ο Αλή πασάς για το γιό του Βελή.
Ο Βελή πασάς (1773 ? 1822) υπήρξε αρχιστράτηγος στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Σουλιωτών, ενώ διορίστηκε διοικητής αρχικά της Αλβανίας και αργότερα της Πελοποννήσου. Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση το τζαμί οικοδομήθηκε από τον Βελή πασά στα τέλη του 18ου αιώνα και διαδέχθηκε παλαιότερο τουρκικό τέμενος, το οποίο είχε ιδρυθεί στις αρχές του 17ου αιώνα από κάποιον Μπαλή Κετχοντά, στη θέση του βυζαντινού ναού του Αγίου Στεφάνου. Το τζαμί ταυτίζεται με το Μπαλή Κετχουντά ή Μπαλιγιέ τζαμί, που μαρτυρείται σε πηγές του 1670. Μετονομάσθηκε αργότερα σε Τσιεκούρ, όπως και η παρακείμενη συνοικία, από το όνομα κάποιου χορηγού.
Το τζαμί αποτελείται από μία μεγάλη, τετράγωνη, θολοσκέπαστη αίθουσα, στα δυτικά της οποίας αναπτύσσεται κλειστό προστώο, το οποίο φαίνεται ότι κλείσθηκε εκ των υστέρων, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι αρχικά ήταν ανοιχτό. Η στήριξη του τρούλου πάνω στον κυβικό όγκο του κυρίως χώρου του τζαμιού γίνεται, όπως και στα άλλα τζαμιά της πόλης με την βοήθεια γωνιακών κογχών. Εξωτερικά ο τρούλος φέρει οκτάπλευρο τύμπανο. Το προστώο στεγάζεται με τρείς τρουλίσκους, οι οποίοι εξωτερικά έχουν την μορφή κωνικών θόλων, θυμίζοντας με αυτό το τρόπο τη στέγαση της τουρκικής βιβλιοθήκης του κάστρου. Όλοι οι θόλοι καλύπτονται από σχιστόπλακες.
Από τον κυκλικό μιναρέ σώζεται η βάση και χαμηλό τμήμα του στη νοτιοδυτική γωνία. Διασώζονται επίσης τμήματα του μαρμάρινου μιχράμπ (mihrab = κόγχη προσευχής). Η τοιχοποιία του κτιρίου είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, σχεδόν ψευδοϊσόδομη, από καλοδουλεμένους ορθογώνιους λίθους. Η αίθουσα προσευχής φωτίζεται από μεγάλα παράθυρα, που υπάρχουν στις τρεις ελεύθερες πλευρές της, καθώς και από μικρότερα παράθυρα, που ανοίγονται σε δύο επάλληλες σειρές στους τοίχους της δυτικής πτέρυγας.
Μετά την απελευθέρωση αποτέλεσε κτίριο στρατωνισμού, παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού, και στην συνέχεια το τζαμί μαζί με τα κτίρια συνοδείας ( μεντρεσές και μαγειρία) παραχωρήθηκαν, με απόφαση του Υπουργείου, στον Δήμο Ιωαννιτών. Κατά το 1978 ? 79, καθώς και τη δεκαετία του ?90 έγιναν από την 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τον Δήμο Ιωαννιτών επεμβάσεις στο κτήριο με σκοπό την αποκατάστασή του στην αρχική του μορφή.
|