Ο προμαχώνας Λιθαρίτσια είναι κτισμένος στον ομώνυμο χαμηλό λόφο, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση νοτιοδυτικά του κάστρου. Το εντυπωσιακό αυτό έργο, δείγμα της ύστερης οθωμανικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, κτίστηκε από τον Αλή πασά γύρω στο 1800. Ο προμαχώνας και μία σειρά άλλων οχυρώσεων, που είχαν κατασκευασθεί στα βραχώδη υψώματα ανάμεσα στο λόφο και στο κάστρο, αποτέλεσαν ένα προστατευτικό κλοιό μπροστά από το κάστρο της πόλης, μια πρώτη γραμμή άμυνας.

Η τοιχοποιία του προμαχώνα είναι μια ισχυρή αργολιθοδομή. Στην κάτοψη έχει σχήμα περίπου ορθογώνιο και διαρθρώνεται σε πολλά επίπεδα. Στο ανώτερο τμήμα του ήταν εφοδιασμένο με κανόνια, ενώ στο κατώτερο υπήρχαν πυροβολεία. Μεγάλη μνημειακή διπλή σκάλα αποκαλύφθηκε στη δυτική πλευρά του κατά τη διάρκεια των καθαρισμών, που έγιναν το 1983. Υπόγεια με ισχυρή θολωτή οροφή συμπλήρωναν την αμυντικότητα του προμαχώνα.

Στην κορυφή του λόφου ο Αλή πασάς έκτισε, το 1805, μεγάλων διαστάσεων σεράι, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Freywald, τον οποίο κάλεσε από την Βιέννη με τη μεσολάβηση του Γιαννιώτη μεγαλέμπορου Γιάννη Σταύρου. Το μέγαρο αυτό, όπως αναφέρει ο Άγγλος περιηγητής W. Leake, παρόλο που δεν ήταν τόσο ευρύχωρο όσο τα σεράγια των σουλτάνων στο Βόσπορο, είχε μαγευτική θέα. Ο ίδιος περιηγητής αναφέρει επίσης ότι το σεράι στα Λιθαρίτσια παρουσίαζε έντονες επιδράσεις από την κινεζική αρχιτεκτονική.

Κοντά στο σεράι αυτό, σύμφωνα πάντα με τον W. Leake, ο Αλή πασάς έκτισε άλλα δύο μέγαρα για τους γιούς του. Στα δυτικά του προμαχώνα, περίπου στο ίδιο επίπεδο με το σεράι, έκτισε μέγαρο για τον Μουχτάρ, ενώ σε χαμηλότερη θέση το μέγαρο του Βελή πασά. Τα μέγαρα των γιών του Αλή πασά έμοιαζαν με τα καθιδρύματα υψηλών αξιωματούχων της οθωμανικής διοίκησης σε άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας, με τη διαφορά ότι η επίπλωση και όλος ο εσωτερικός διάκοσμος του μεγάρου του Βελή πασά είχαν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την ευρωπαϊκή διακοσμητική. Το σεράι του Μουχτάρ, αντίθετα, είχε διακοσμηθεί κατά τον W. Leake σύμφωνα με την οθωμανική αισθητική.

Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από τα σουλτανικά στρατεύματα, το 1820, υπέστη σοβαρές ζημιές ο ογκώδης προμαχώνας. Το σεράι του Αλή πασά και τα σεράγια του Μουχτάρ και του Βελή καταστράφηκαν ολοκληρωτικά από πυρκαγιά. Το τζαμί, ο μεντρεσές και τα μαγειρία, που βρίσκονται στο χαμηλώτερο πλάτωμα νοτιοδυτικά από τα Λιθαρίτσια, δίπλα στο Πνευματικό Κέντρο της πόλης, είναι ό,τι απέμεινε από το μεγάλο συγκρότημα που προαναφέρθηκε.

Σποραδικές επισκευές στις τοιχοποιίες του προμαχώνα έγιναν το 1983 από την 8η Εφορεία Βυζαντινών αρχαιοτήτων.

Σήμερα,στους εσωτερικούς θολωτούς χώρους του άλλοτε ισχυρού προμαχώνα λειτουργεί καφέ ? εστιατόριο. Στην κορυφή του λόφου εκτείνεται πάρκο (παλαιότερα πλατεία Ομονοίας). Στη μία άκρη του πάρκου είναι κτισμένο το Αρχαιολογικό Μουσείο και το κτήριο της 8ης Μεραρχίας.

Τα θεμέλια του κτιρίου της 8ης Μεραρχίας τέθηκαν το 1877 από τον Ρασήμ πασά στο χώρο, όπου βρισκόταν το ανάκτορο του Μουχτάρ, γιου του Αλή πασά. Ο Ρασήμ πασάς είναι αυτός που έκανε μια σειρά από κοινωφελή έργα για την πόλη. Η ανέγερση του λιτού νεοκλασικού κτηρίου ολοκληρώθηκε το 1879 από τον διάδοχο του Ρασήμ, Τεκή πασά. Στο κτήριο αυτό συνεδρίασε κατά την νύχτα της 20ης Φεβρουαρίου 1912 η τουρκική διοίκηση υπό τον Εσάτ πασά, όταν αποφάσισε την παράδοση της πόλης στον ελληνικό στρατό.