Το σπήλαιο των Νυμφών βρίσκεται στις παρυφές του Συμβόλου όρους προς τη θάλασσα, στη μικρή απόκρημνη χερσόνησο που αναπτύσσεται ανάμεσα στον όρμο Ελευθερών (Ν. Πέραμος) και τον μικρό όρμο της Ν. Ηρακλείτσας του Δήμου Παγγαίου της Π.Ε. Καβάλας.



Η είσοδός του, σε υψόμετρο 150 μ. στη θέση «Αετοπλαγιά», είναι ορατή από τη θάλασσα. Από τον ευρύ προθάλαμο, η οροφή του οποίου έχει καταπέσει σε μεγάλη έκταση, ένας κατωφερής διάδρομος ανάμεσα σε ογκώδη, κατακρημνισμένα κομμάτια βράχου οδηγεί στον κυρίως θάλαμο του σπηλαίου, απ? όπου ένας άλλος διάδρομος οδηγεί σε δεύτερο θάλαμο.

Το σπήλαιο ερευνήθηκε από τον Γ. Μπακαλάκη το 1938. Σύντομη σωστική έρευνα διενήργησε η Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη το 1967 και στη συνέχεια η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας Σπηλαιολογίας Βόρειας Ελλάδος το 2006.



Οι έρευνες τεκμηρίωσαν τη χρήση του κατά τη Νεολιθική Εποχή και στη συνέχεια κατά την Εποχή του Χαλκού. Αργότερα, από τον 6ο αι. π.Χ. έως τα ελληνιστικά χρόνια αποτέλεσε, όπως πιστοποιούν οι επιγραφές ενός βάθρου και μιας στήλης καθώς και τα ενεπίγραφα όστρακα που εντοπίστηκαν στο σπήλαιο, αγροτικό ιερό των Νυμφών, η λατρεία των οποίων φαίνεται πως ήταν διαδεδομένη στις βόρειες ακτές του Αιγαίου. Σημαντικά στοιχεία του λατρευτικού τελετουργικού ήταν οι θυσίες και οι συνεστιάσεις, όπως διαπιστώνεται από τη μεγάλη ποσότητα καμένων οστών, οστρέων και οξυπύθμενων αμφορέων. Στις επιγραφικές μαρτυρίες οι λατρευτές αποκαλούνται «εταίροι» και «συμπόται», ενώ γίνεται μνεία της προσφοράς «πελάνου», ενός τελετουργικού μείγματος σιταριού, μελιού και λαδιού.

Σποραδική χρήση του σπηλαίου διαπιστώνεται και κατά την ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική περίοδο.

Αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο (ΦΕΚ Β΄1481/31-10-2001). Δεν είναι επισκέψιμο.