ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ

Σε απόσταση 450 περίπου μ. βορείως του λόφου του Ναού του Απόλλωνος, στις βόρειες υπώρειες του Ακροκορίνθου, ανασκάφηκε από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών το ιερό ? θεραπευτήριο του Ασκληπιού, ένα από τα σημαντικότερα ιερά της πόλης, με διάρκεια ζωής μεγαλύτερη των 800 ετών.

Η επιλογή της θέσης θεωρείται ιδανική λόγω της απόστασης από το κέντρο της Κορίνθου, των δυνατών βοριάδων που πνέουν στην περιοχή καθαρίζοντας την ατμόσφαιρα, και φυσικά λόγω του άφθονου νερού που αντλείται από την γειτονική κρήνη της Λέρνας. Στην θέση αυτή επιβεβαιώνεται η ύπαρξη ενός αρχαϊκού, ανοιχτού τεμένους αφιερωμένου στην λατρεία του Απόλλωνος, δίπλα στο οποίο προστέθηκε περί τον 5ο αιώνα π.Χ. ένα δεύτερο αφιερωμένο στον υιό του Ασκληπιό.

Περί τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., πιθανώς εξαιτίας ενός καταστροφικού σεισμού, το ιερό ανακαινίζεται και στον χώρο οικοδομείται ένας ναός τετράστυλος, πρόστυλος, με πρόδομο και σηκό, προσανατολισμένος στον άξονα Ανατολή ? Δύση, αφιερωμένος στον Ασκληπιό και πιθανώς στην Υγιεία. Το τέμενος οριοθετήθηκε και ο ναός πλαισιώθηκε στα ανατολικά από βωμό θυσιών και θησαυρό, και στα δυτικά από το άβατο, ένα ευρύχωρο κτήριο στο οποίο λάμβανε χώρα η εγκοίμηση. Δύο συμμετρικά λαξευμένοι στον βράχο, ορθογώνιοι λάκκοι, εκατέρωθεν του ναού, ίσως προορίζονταν για τα ιερά φίδια του θεού.

Για την εξυπηρέτηση των πολυάριθμων επισκεπτών του, ο ναός πλαισιώθηκε από στοές, όπου πιθανώς τοποθετούνταν ή αναρτώνταν τα πολυάριθμα αναθήματα των ασθενών. Στα δυτικά του ιερού και αρκετά χαμηλότερα από το πλάτωμά του, μία περίστυλη αυλή κατασκευάστηκε για να στεγάσει την φυσική κρήνη της Λέρνας, το νερό της οποίας ήταν απαραίτητο για την θεραπεία. Εκτός από τις δεξαμενές του καθαρτήριου ύδατος, οι περιμετρικές στοές στέγαζαν εστιατόρια, βαλανείο, καθώς και χώρους ανάπαυλας και αναψυχής για τους καταπονημένους ασθενείς.

Το Ασκληπιείο και η κρήνη της Λέρνας πιθανότατα έπαυσαν την λειτουργία τους λόγω της καταστροφής της πόλης το 146 π.Χ., ωστόσο μετά την επανίδρυση της Κορίνθου ως ρωμαϊκής, αυτοκρατορικής αποικίας το 27 π.Χ. ανακαινίστηκαν και επαναλειτούργησαν. Τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο Παυσανίας, κατά την περιήγησή του στην Κόρινθο αναφέρει έναν ναό του Ασκληπιού, «τα δε αγάλματα Ασκληπιός μεν και Υγεία λευκού λίθου» (Παυσανίας ΙΙ, 4, 5).



ΤΑ ΠΗΛΙΝΑ ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ

Τα περίπου 900 πήλινα ομοιώματα ανθρώπινων μελών και οργάνων βρέθηκαν σε επτά συνολικά αποθέτες περιμετρικά του ναού των ελληνιστικών χρόνων. Πρόκειται για χώρους απόρριψης αντικειμένων του πρώιμου ιερού του Απόλλωνος και του Ασκληπιού, οι οποίοι εκτός των πήλινων ομοιωμάτων περιείχαν και πλήθος άλλων αντικειμένων όπως αγγεία, ειδώλια κ.ά.

Τα ομοιώματα χρονολογήθηκαν στο σύνολό τους μεταξύ του τέλους του 5ου και του β΄ μισού του 4ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για ένα μοναδικό σύνολο αναθημάτων, αφιερωμένων από τους ίδιους τους ασθενείς, που είτε είχαν θεραπευτεί από τον θεό ή προσέβλεπαν στην θεραπεία τους. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται ακέραιες κεφαλές ανδρών και γυναικών, ομοιώματα χεριών, ποδιών, ανδρικών γεννητικών οργάνων και γυναικείων μαστών σε φυσικό μέγεθος, ανδρικοί θώρακες, καθώς και ομοιώματα ματιών, αυτιών, γλωσσών, ακόμη και μαλλιών.

Πλασμένα στο σύνολό τους με ντόπιο πηλό, τα ομοιώματα του Ασκληπιείου εντάσσονται στην μακραίωνη και επιτυχημένη παράδοση των κορινθίων κεραμέων, οι οποίοι φιλοτέχνησαν εκτός των άλλων τα περίφημα κορινθιακά αγγεία που ταξίδεψαν σε όλη την Μεσόγειο. Κατά τα φαινόμενα, οι ντόπιοι κεραμείς προσέφεραν εξ αρχής στους επισκέπτες του Ασκληπιείου μία μεγάλη ποικιλία ομοιωμάτων, καλύπτοντας σχεδόν εξολοκλήρου τις ανάγκες των ειδικών παθήσεών τους. Αν και στην πλειονότητά τους δεν διακρίνονται για το άρτιο πλάσιμό τους, ορισμένα εξ αυτών αποδίδουν με εμφανή ρεαλισμό την ασθενή κατάσταση ανθρώπινων σωμάτων, μελών και οργάνων. Η επιλογή των χρωμάτων, λευκού και ερυθρού που κάλυπταν τα περισσότερα εξ αυτών, έχει ερμηνευθεί ως απόπειρα διάκρισης των αναθημάτων που αφιερώνονταν από άνδρες (ερυθρό) και γυναίκες (λευκό). Η θέση του εργαστηριού παραγωγής τους παραμένει άγνωστη έως σήμερα.

Η μοναδικότητα των κορινθιακών αναθημάτων σε συνδυασμό με την ισχυρή κορινθιακή παρουσία στις ελληνικές αποικίες της Ν. Ιταλίας και της Σικελίας, έχει συνδεθεί με την ανάθεση πήλινων ομοιωμάτων σε ετρουσκικά και ιταλιωτικά ιερά ? θεραπευτήρια, όπως αυτό της Diana Nemorensis στο Nemi της κεντρικής Ιταλίας, στους Veii, αλλά και το Ασκληπιείο στο νησί του Τίβερη.