Βρίσκεται σε λόφο στα αριστερά του δρόμου Ηγουμενίτσας-Σαγιάδας, κοντά στο ομώνυμο χωριό, στα όρια του Δήμου Φιλιατών. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Παραμένει άγνωστη η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της μονής. Σώζονται διάφορες παραδόσεις που την τοποθετούν στα 920, σύμφωνα με επιγραφή που υπήρχε πάνω από την εξωτερική πόρτα του ναού ή επί Μανουήλ Κομνηνού (1143-1180) ή στα χρόνια του Μιχαήλ Παλαιολόγου (1261-1282). Λεηλατήθηκε πολλές φορές επί Οθωμανοκρατίας. Τη μεγαλύτερη καταστροφή γνώρισε, σύμφωνα με τον Μιχαηλίδη, στα μέσα του 16ου αι., ενώ ο Μουσελίμης περιγράφει τη σφαγή του ηγούμενου και των μοναχών στα 1725.

Υπήρξε πλούσιο μοναστήρι, το οποίο την περίοδο της ακμής του είχε στην κατοχή του σημαντικά ιερά κειμήλια και μεγάλη ακίνητη περιουσία, συμπεριλαμβανομένου του εύφορου κάμπου στο δέλτα του ποταμού Καλαμά, ενώ διατηρούσε περίπου 150 μοναχούς, συντηρούσε πολλά σχολεία και είχε πλούσια βιβλιοθήκη. Σε χειρόγραφο του 1703 γίνεται καθορισμός των συνόρων της, ενώ το 1865-1866 χρονολογείται μία από τις τελευταίες ανακαινίσεις της από τον εκ Πόβλας Φιλιατών ηγούμενο της μονής Σούβλιαση Ναθαναήλ.

Σήμερα, σώζεται το καθολικό της Μονής Ραγίου με πρόναο και κυρίως ναό, ο οποίος φέρει μικρό τρούλο. Το Ιερό Βήμα επικοινωνεί με δύο μικρούς σκοτεινούς χώρους που χρησίμευαν ως σκευοφυλάκια. Το εσωτερικό είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες, οι οποίες έχουν υποστεί σημαντικές φθορές από την τελευταία πυρκαγιά που έπληξε τον ναό. Η ιστόρηση του τοιχογραφικού διακόσμου στο καθολικό αποδίδεται σε συνεργείο του ζωγράφου Μιχαήλ από το Λινοτόπι της Καστοριάς και ακολουθεί τους καθιερωμένους τύπους της ζωγραφικής του α΄ μισού του 17ου αι. Ο εικονογραφικός διάκοσμος περιλαμβάνει παραστάσεις από τον ευρύτερο κύκλο της ζωής του Χριστού και των Ευαγγελίων, όπως σκηνές του Δωδεκάορτου, των Παθών, των Παραβολών, των Αίνων. Οι εικονογραφικοί αυτοί τύποι συνυπάρχουν με θέματα που αντλούνται από την ύστερη παλαιολόγεια παράδοση.

Βιβλιογραφία

1. Δημήτρης Καμαρούλιας, Τα Μοναστήρια της Ηπείρου, τ. Β΄, σελ. 33-35

2. Βασίλης Κραψίτης, Θεσπρωτικά, Αθήνα 1973, σελ. 323-326

3. Αργυρώ Καραμπερίδη, Η Μονή Πατέρων, Ιωάννινα 2009