Στα βορειοδυτικά του νησιού, κοντά στον οικισμό Χρυσομηλιά, στην κορυφή χαμηλού λόφου που βρίσκεται πάνω από τον νεότερο, παραθαλάσσιο οικισμό Καμπί Χρυσομηλιάς, σώζονται τοίχοι αρχαίου, τετράγωνου οικοδομήματος με πλευρά μήκους περίπου 14 μέτρων. Είναι οικοδομημένο κατά το ισοδομικό σύστημα, με επάλληλες σειρές ισουψών δόμων υπόλευκου μαρμάρου πάνω σε θεμέλια από σχιστόλιθους. Πρόκειται μάλλον για πύργο, ή «πυργόσπιτο» ελληνιστικών χρόνων, κεντρικό κτίσμα μιας αγροτικής-ποιμενικής εγκατάστασης που χρησίμευε ως χώρος διαμονής και αποθήκευσης καρπών, αλλά παράλληλα, και ίσως πρωταρχικά, ως χώρος παρατήρησης, καταφυγής και άμυνας.

Στους ταραγμένους και ανασφαλείς καιρούς των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στα τέλη του 4ου- 3ο αι. π.Χ., είχαν οικοδομηθεί πολλοί τέτοιοι τετράγωνοι, ή στρογγυλοί πύργοι σε ψηλά σημεία με εποπτεία στα θαλάσσια περάσματα και στο εσωτερικό των νησιών. Οι πύργοι αυτοί σχημάτιζαν ένα εκτεταμένο δίκτυο επικοινωνίας στο Αιγαίο και προστάτευαν την ενδοχώρα και τα θαλάσσια περάσματα συντελώντας έτσι στην ασφαλή ναυσιπλοΐα. Τα μηνύματα και οι προειδοποιήσεις μεταδίδονταν με φρυκτωρίες, άναμμα μεγάλων πυρσών την νύχτα, ορατών από πολύ μεγάλες αποστάσεις, συνήθως από βουνοκορφή σε βουνοκορφή, και αργότερα με υδραυλικό τηλέγραφο, κάτοπτρα κλπ. Οι Πύργοι αυτοί συνήθως είναι σε θέσεις υψηλές, που έχουν εποπτεία στη γύρω περιοχή και στη θάλασσα, είναι σε μικρή απόσταση από ένα προστατευμένο όρμο, έχουν γύρω καλά χωράφια και νερό και, κυρίως, έχουν οπτική επαφή μεταξύ τους . Για παράδειγμα απέναντι από τον Πύργο της Χρυσομηλιάς είναι ο Πύργος του Δρακάνου, ο οποίος έχει οπτική επαφή με την ακρόπολη του Αϊ Γιώργη στους Φούρνους και με οχυρές θέσεις σε γειτονικά νησιά. Τα ίδια κριτήρια επιλογής θέσεων ίσχυσαν επίσης στα προϊστορικά χρόνια και στο μεσαίωνα, για τους ίδιους ίσως λόγους (ανασφάλεια, πειρατεία), με αποτέλεσμα σε θέσεις που βρίσκονται ελληνιστικοί πύργοι να υπάρχουν συνήθως προϊστορικά και μεσαιωνικά ευρήματα.

Τα ερείπια του πύργου της Χρυσομηλιάς ήταν πάντα ορατά και πιθανόν σημειώνονται σε χάρτη των νησιού που δημοσίευσε το 1764 ο Γάλλος υδρογράφος Joseph Roux (εικόνα 1). Πάνω από τον πύργο οικοδομήθηκε στα βυζαντινά ή μεταβυζαντινά χρόνια ένας μικρός ναός αφιερωμένος, κατά την τοπική παράδοση, στον προφήτη Ηλία (εικόνα 4). Η παράδοση φαίνεται πως ευσταθεί, όχι μόνο λόγω της θέσης (οι ναοί του προφήτη βρίσκονται συνήθως σε ψηλά μέρη), αλλά και επειδή η κατοπινή, κοιμητηριακή εκκλησία της Αγίας Τριάδας (εικόνες 2-4), που οικοδομήθηκε γύρω στο 1933 από τον Ιωάννη Παναγιώτου δίπλα στον παλιότερο, ερειπωμένο ναό, εορτάζει τρεις φορές: της Μεταμορφώσεως, του προφήτη Ηλία και της Αγίας Τριάδας. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν δυτικότροπες, αναγεννησιακές εικόνες της Αγίας Τριάδας (1934, εικόνα 7), της Μεταμορφώσεως, της Παναγίας Οδηγήτριας (1938) και της ανάληψης του προφήτη Ηλία (εικόνες 8, 9). Όλες έχουν γίνει την δεκαετία του 1930 στη Χίο, στη Σκήτη του Αγίου Μάρκου, από όπου προέρχονται και οι περισσότερες εικόνες των ναών των Φούρνων και της Ικαρίας. Η εικόνα του προφήτη Ηλία είναι «αφιέρωμα Ιωάννου Μ. Παναγιώτου Ιερ. και Ανδρέου Φ. Κόνδυ (;) εις χωρίον Χρυσομηλίαν Φούρνων?». Ο προφήτης παριστάνεται σε άρμα που προβάλλει μέσα από νεφέλες και το σέρνουν προς τα πάνω τέσσερα καλπάζοντα άλογα. Χαμηλότερα παριστάνεται ο μαθητής του Ελισσαίος με τα χέρια ανοιχτά σε στάση απορίας και θαυμασμού. Ανάμεσα τους παριστάνεται τοπίο με πλατύ ποτάμι, τον ποταμό Ιορδάνη, τον οποίο πέρασε ο Ελισσαίος με θαυμαστό τρόπο, χωρίς να βραχεί. Το ευρύτατα διαδεδομένο εικονογραφικό σχήμα δημιουργήθηκε από αντιγραφή χαλκογραφίας του Φλαμανδού χαράκτη Jan Wierix (1549-1620, εικόνα 9)

Το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία, του οποίου σώζεται το κατώτερο τμήμα των τοίχων, είχε οικοδομηθεί με λίθους από τον Πύργο. Εξωτερικά, στην νοτιοδυτική γωνία του ναού σώζεται στραυρόσχημη μικρή δεξαμενή, βαπτιστήριο ίσως, ή αγίασμα (εικόνα 4). Και στο μεταγενέστερο ναό της Αγίας Τριάδας έχει ενσωματωθεί οικοδομικό υλικό από τον Πύργο (εικόνα 5), ενώ πολλοί λίθοι του πύργου βρίσκονται διάσπαρτοι γύρω και στην πλαγιά του λόφου.