Το φρούριο του Επταπυργίου βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της Θεσσαλονίκης. Αποτέλεσε το έσχατο καταφύγιο των υπερασπιστών της πόλης και έδρα του εκάστοτε διοικητή της. Είναι ένα κλειστό πολυγωνικό φρούριο που αποτελείται από δέκα πύργους, τριγωνικούς και τετράπλευρους και από τα μεσοπύργια διαστήματά τους. Ο τρόπος δόμησης του φρουρίου παρουσιάζει ποικιλομορφία, εξαιτίας των πολλαπλών επισκευών και της διαχρονικής χρήσης του. Το φρούριο κοσμούν τόξα, τοξωτά ανοίγματα, οδοντωτές ταινίες, απλά και περίτεχνα κεραμοπλαστικά κοσμήματα, ενώ συχνά χρησιμοποιούνται μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη και ανάγλυφα σε δεύτερη χρήση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διακόσμηση της πρόσοψης στην κύρια είσοδο που ανοίγεται στον κεντρικό πύργο της νότιας πλευράς του φρουρίου και ιδιαίτερα τα θωράκια που χρονολογούνται στους μεσοβυζαντινούς χρόνους και διακοσμούνται με θέματα προσφιλή για την τέχνη της εποχής τους.

Η βόρεια πλευρά του Επταπυργίου ταυτίζεται με το προϋπάρχον βορειότερο άκρο των τειχών της ακρόπολης, ενώ πιθανότατα στους ύστερους βυζαντινούς χρόνους προστίθεται στα νότια ισχυρός ημικυκλικός περίβολος. Μετά την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς πραγματοποιήθηκαν ευρείας κλίμακας επεμβάσεις και ανακατασκευές. Σε ανάμνηση αυτών των εργασιών, είναι εντοιχισμένη στην κύρια είσοδο μαρμάρινη επιγραφή του 1431, που μνημονεύει τον Τσαούς Μπέη, πρώτο Τούρκο διοικητή της Θεσσαλονίκης.

Την ονομασία «Επταπύργιο» λαμβάνει κατά την οθωμανική περίοδο, πιθανότατα σε ανάμνηση του Επταπυργίου της Κωνσταντινούπολης (YediKule), οχυρωματικού έργου του 15ου αι.Το 1431, ένα χρόνο μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, το φρούριο του Επταπυργίου γίνεται έδρα του πρώτου διοικητή. Το 1591 είναι γνωστό ότι διαμένει σε αυτό ο φρούραρχος με 300 άντρες, ενώ το 1646 το φρούριο δέχεται επιδιόρθωση, σύμφωνα με τον Εβλιγιά Τσελεμπή, ο οποίος διαβάζει επιγραφή που δε σώζεται σήμερα. Σε έγγραφο του 1732 που καταγράφονται με τις οθωμανικές ονομασίες τους τα τηλεβόλα και πυρομαχικά των φρουρίων της Θεσσαλονίκης, αναφέρονται μεταξύ αυτών οι ονομασίες των πύργων του Επταπυργίου. Ακολουθεί η σταδιακή εγκατάλειψη του και η μετατροπή του σε φυλακές, πιθανώς στα τέλη του 19ου αι., στη δεκαετία του 1890, χρήση την οποία διατήρησε για περίπου έναν αιώνα, έως το 1989 που πέρασε στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Στο πλαίσιο λειτουργίας του ως φυλακών το Επταπύργιο δέχτηκε επισκευές και προσθήκες, όπως θαλάμους κρατουμένων, κτίρια διοίκησης, πέντε αυλές, ένα κεντρικό φυλάκιο, μια εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ελευθέριο, καθώς και διάφορα βοηθητικά κτίσματα, όπως μαγειρεία, λουτρά, ξυλουργείο. Οι φυλακές, οι οποίες έγιναν γνωστές με την τουρκική ονομασία του φρουρίου Yedi Kule, συνδέθηκαν με σκοτεινές περιόδους της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας του ελληνικού κράτους. Σήμερα, το Επταπύργιο στεγάζει τα γραφεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης του Υπουργείου Πολιτισμού, ενώ όλος ο χώρος έχει δεχθεί εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης και αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς επισκέψιμους χώρους της πόλης.