ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΦΩΤΟΘΗΚΗ
 
 
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, © 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Γενική άποψη του μνημείου
Σε περίοπτη πανοραμική θέση, στην κορυφή του βουνού Σάντοβο, 3 χλμ. βορειοδυτικά του χωριού Δρυόβουνο της επαρχίας Βοΐου του νομού Κοζάνης, βρίσκεται το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα. Είναι κτισμένο στον τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, στον οποίο σε μεταγενέστερο χρόνο - άγνωστο πότε ακριβώς - προστέθηκε νάρθηκας. Η ίδρυση της μονής, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, ανάγεται στα τέλη του 16ου αι., το 1592. Από την αρχική αυτή φάση σήμερα διατηρούνται το καθολικό καθώς επίσης η βόρεια και ανατολική πτέρυγα της μονής. Πυρκαγιά κατά τη διάρκεια της κατοχής (1943) κατέστρεψε τα υπόλοιπα κτίσματα του αρχικού μοναστηριακού συγκροτήματος. Οι ξενώνες, που περιλαμβάνει το σημερινό κτιριακό συγκρότημα, αποτελούν προσθήκες της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αι.

Το εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού διακρίνεται για το πλούσιο θεματολόγιό του στο οποίο κυριαρχούν οι σκηνές με θέμα την Παναγία. Στο χώρο του ιερού βήματος εικονογραφείται ο Ευχαριστιακός κύκλος με τη Θεοτόκο ένθρονη βρεφοκρατούσα στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης, την Κοινωνία των Αποστόλων και τον Μελισμό στις δύο χαμηλότερες ζώνες. Στην πρόθεση ξεχωρίζει η απεικόνιση του τροπαρίου "Άνω σε εν θρόνω κάτω εν τάφω" και στο διακονικό επικρατούν σκηνές αφιερωμένες στην Παναγία. Στα φουρνικά που στεγάζουν την πρόθεση και το διακονικό παριστάνονται ο Χριστός στον τύπο του Μεγάλου Αρχιερέα και το "Επι σοι χαίρει" αντίστοιχα. Στον κυρίως ναό η διακόσμηση διαιρείται σε ζώνες εκ των οποίων τη χαμηλότερη καταλαμβάνουν μορφές ολόσωμων αγίων. Στις δύο επόμενες, μέσα σε πλαίσια εν είδει πινάκων, εικονίζονται χαμηλά σκηνές από τα Θαύματα του Ιησού με εμβόλιμες παραστάσεις κυρίως από την Παλαιά Διαθήκη και ψηλότερα συνθέσεις από τον κύκλο του Δωδεκαόρτου και των Παθών του Κυρίου. Στο δυτικό τοίχο, στο χώρο που αντιστοιχεί στο νάρθηκα του αρχικού ναού, ξεχωρίζει η παράσταση της Κοίμησης πλαισιωμένη από τη Γέννηση και τα Εισόδια της Θεοτόκου. Στο φουρνικό που στεγάζει το χώρο αυτό ιστορείται στο κέντρο η παράσταση "Άνωθεν οι Προφήται" και περιμετρικά οι δεκατρείς πρώτοι οίκοι του Ακαθίστου Ύμνου. Τέλος στον τρούλο δεσπόζει η μορφή του Παντοκράτορα με τις αγγελικές δυνάμεις και τους προφήτες στην περιφέρεια του τυμπάνου.

Οι τοιχογραφίες αυτές, έργο του αγιογράφου Νικολάου από το Λινοτόπι χρονολογούνται στο 1652. Διακρίνονται για την υψηλή ποιότητα της τέχνης τους, τον πλούτο των εικονογραφικών τους θεμάτων, τη συμμετρική και εύρυθμη οργάνωσή τους, την προσεγμένη επιλογή των χρωμάτων τους. Εμφανή είναι επίσης και τα δάνεια από τη δυτική τέχνη, σε δευτερεύοντα όμως μορφολογικά στοιχεία. Τα έξοδα της ιστόρησης του κυρίως ναού ανέλαβαν ο Ιερομόναχος Παΐσιος, ο αδερφός του Νεόφυτος και ο Γεώργιος υιός Καραμάνι.

Στις αρχές του 19ου αι. (1808) χρονολογούνται οι τοιχογραφίες του νάρθηκα, οι οποίες αποτελούν έργα λαϊκότροπης τέχνης, χαρακτηριστικής της εποχής αυτής. Φιλοτεχνήθηκαν από τοπικό καλλιτέχνη τον Αργύρη Κρημηνιώτη από το Κριμίνι της επαρχίας Βοΐου. Την αγιογράφηση του νάρθηκα χρηματοδότησαν ο Ιερομόναχος Χριστόφορος και ο Γεώργης από το Βογατσικό.
Συντάκτης
Αντώνιος Πέτκος, αρχαιολόγος
Τσιάπαλη Μαρία, αρχαιολόγος