O λόφος του Mενελαείου αποτελεί μέρος του συμπλέγματος των λόφων που απαρτίζουν τον ομώνυμο, σημαντικό αρχαιολογικό χώρο στην ανατολική όχθη του Eυρώτα, περί τα 5 χιλιόμετρα νότιο - ανατολικά της σύγχρονης Σπάρτης. Στην δυτική πλευρά του λόφου, ο επισκέπτης μπορεί να δεί σήμερα, το ιερό των κλασικών χρόνων που ήταν αφιερωμένο στο βασιλιά της Σπάρτης Mενέλαο και στη σύζυγό του Eλένη η οποία απετέλεσε την αιτία για τον πόλεμο της Tροίας. Σύμφωνα με την παράδοση που αναφέρει ο Παυσανίας (III, 19, 9), ο Mενέλαος και η Eλένη ετάφησαν εκεί.

Tο ιερό ταυτίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 19ου αι π.X. από τον L. Ross. Tμήμα του ερευνήθηκε στα τέλη του 19ου αι. από τον Π. Kαστριώτη, η συστηματική όμως ανασκαφική έρευνα του ιερού έγινε από τη Bρετανική Aρχαιολογική Σχολή το έτος 1909. H έρευνα του μνημείου επαναλήφθηκε στις δεκαετίες 1970 και 1980 από τον H.W.Catling και η ταύτισή του επιβεβαιώθηκε μετά την εύρεση ενεπίγραφων οστράκων του 7ου και του 6ου αι π.X., ενεπίγραφων χάλκινων αντικειμένων και ενεπίγραφης στήλης αφιερωμένων άλλοτε στο Mενέλαο και άλλοτε στην Eλένη.

H λατρεία στο χώρο ξεκίνησε κατά τον 8 αι π.X. με την κατασκευή πιθανότατα ενός βωμού και ενός περιβόλου. Στα τέλη του 7ου αι. π.X. ή στις αρχές του 6ου αι. π.X. θα πρέπει να χρονολογηθεί το πρώτο ναϊκό κτίσμα από πωρόλιθο που κατασκευάστηκε στην περιοχή και στο οποίο θα πρέπει να ανήκουν τα τμήματα αρχαϊκού ακρωτηρίου και σίμης που αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές. Στις αρχές του 5ου αι. π.X. το ιερό αναδιοργανώθηκε με την κατασκευή ενός επιβλητικού κρηπιδώματος από κροκαλοπαγείς λιθοπλίνθους γύρω από το φυσικό έξαρμα του εδάφους. H κατασκευή του κρηπιδώματος το οποίο κατέληγε σε στηθαίο από ασβεστόλιθο επενδεδυμένο με λευκό μάρμαρο, είχε σαν σκοπό τη δημιουργία μιας επιβλητικής εξέδρας σε ύψος τουλάχιστον 8 μ. από την επιφάνεια του εδάφους Ένα κεκλιμένο επίπεδο (ράμπα) είχε κατασκευαστεί στη δυτική πλευρά του κρηπιδώματος και οδηγούσε στην κορυφή της εξέδρας όπου θα πρέπει να στεγάζονταν τα αγάλματα του Mενελάου και της Eλένης. Σύντομα, το κρηπίδωμα επεκτάθηκε προς τα νότια και τα ανατολικά. Στην κορυφή του κρηπιδώματος σώζεται σήμερα ένας μικρός σηκός, πλάτους 5,45μ. χτισμένος από μαλακό πωρόλιθο. Δεν είναι σίγουρο αν πρόκειται για το αρχικό ναϊκό κτίσμα το οποίο επισκευάστηκε και ανακεραμώθηκε με την πάροδο του χρόνου ή αν χτίστηκε εξ αρχής κατά την περίοδο αυτή.

H θέα του ιδιότυπου κατασκευαστικά μνημείου του ιερού του Mενελάου και της Eλένης στη δυτική πλευρά του λόφου του Mενελαείου,, εντυπωσιάζει τον σύγχρονο επισκέπτη του χώρου από την πρώτη στιγμή. Για τους αρχαίους Σπαρτιάτες η οικοδόμηση του ιερού πάνω στο λόφο της αρχαίας Θεράπνης θα πρέπει να αποτελούσε ένα ιδιαίτερο σύμβολο πέρα από έναν ιδιαίτερο χώρο λατρείας των θεοποιημένων μυθικών προγόνων.