Στην ορεινή κοιλάδα των Νέων Ρουμάτων, σε πλαγιά λόφου στη θέση «Πεύκος», ήρθε στο φως το 1980 κατά τη διάνοιξη αγροτικού δρόμου πρώιμος θολωτός τάφος. Χρονολογείται στην Πρωτομινωική Ι περίοδο (περίπου 3500-2900 π.Χ.) και είναι κατασκευασμένος από πλακοειδείς ποταμόπετρες, τοποθετημένες με εκφορικό τρόπο. Φθάνει μόλις το 1,10 μ. σε διάμετρο και το 0,61 μ. σε ύψος. Η είσοδός του έκλεινε με πλάκες και δεν είχε δρόμο. Ο νεκρός βρέθηκε σε συνεσταλμένη θέση συνοδευόμενος από σφαιρική χύτρα και κυλινδρικό κύπελλο. Το δάπεδο του τάφου είναι επίσης στρωμένο με πλάκες.

Η μικρή αυτή κατασκευή έχει ιδιαίτερη σημασία, επειδή αποτελεί καινούριο στοιχείο για την ταφική αρχιτεκτονική της περιόδου αυτής στην Κρήτη, η οποία χαρακτηρίζεται από τους θολωτούς τάφους της Μεσαράς. Ο τάφος των Νέων Ρουμάτων θυμίζει τους σύγχρονούς του κυκλαδικούς, ενισχύοντας έτσι τη θεωρία των στενών σχέσεων της Κρήτης με τον πολιτισμό των Κυκλάδων της πρώιμης αυτής εποχής.

Ελάχιστα ίχνη της παρουσίας δεύτερου αντίστοιχου τάφου, κατεστραμμένου από τη διάνοιξη του ίδιου αγροτικού δρόμου, εντοπίστηκαν τα έτη 2001-2002 στο ίδιο ύψωμα. Συγκεκριμένα, σε απόσταση 18,5 μ. βόρεια του πρώτου, βρέθηκαν λίγες πλάκες του κατώτερου τοιχώματος και του δαπέδου του. Τρίτος, αποσπασματικά σωζόμενος, θολωτός τάφος ανασκάφηκε το έτος 1985 σε πλαγιά λόφου 2 χλμ. βορειότερα, στη θέση «Τομαδαλής».

Φαίνεται ότι οι τάφοι αυτοί συνδέονται με μικρές μεμονωμένες εγκαταστάσεις στις κορυφές των υψωμάτων της κοιλάδας, όπως προκύπτει από επιφανειακές αρχαιολογικές ενδείξεις. Μία απ? αυτές εντοπίστηκε σε ύψωμα νοτιοανατολικά του πρώτου θολωτού τάφου, στη θέση «Μιτατούλια».