ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
 
 
Στον κάμπο της Τραγαίας, κοντά στο Χαλκί Νάξου, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου Διασορίτη, από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία της περιοχής, όπως υποδεικνύουν η αρχιτεκτονική, οι αξιόλογες τοιχογραφίες, τα γλυπτά, οι δύο τάφοι σε αρκοσόλια, που βρέθηκαν στο νάρθηκα και οι σωζόμενες επιγραφές. Ο ναός κατασκευάσθηκε τον 11ο αιώνα και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες, που ανανεώθηκαν τουλάχιστον μία φορά, κατά το 13ο αιώνα.

Ο τύπος του ναού είναι αρκετά σπάνιος στη Νάξο. Είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, του απλού τετρακιόνιου τύπου, με κτιστούς πεσσούς και χαμηλότερο νάρθηκα δυτικά. Οι κεραίες του σταυρού καλύπτονται με ημικυλινδρικές καμάρες και τα γωνιακά διαμερίσματα έχουν ιδιότυπη κάλυψη οροφής με δύο ίσους σε διαγώνια ένωση ημικυλίνδρους. Ο νάρθηκας καλύπτεται με καμάρες και στις στενές πλευρές του ανοίγονται αντικριστά δύο κενοί, σήμερα, τάφοι σε αρκοσόλια. Λίθινοι κοσμήτες περιτρέχουν τους τοίχους διαρθρώνοντας τις επιφάνειες και ορίζοντας τις τρεις ζώνες του ζωγραφικού διακόσμου. Στο εικονογραφικό πρόγραμμα κυριαρχούν οι μορφές των αγίων, ενώ οι σύνθετες παραστάσεις είναι περιορισμένες. Στον τρούλο εικονίζεται ο Παντοκράτορας, που περιστοιχίζεται από τέσσερις ολόσωμους αρχαγγέλους στο τύμπανο. Την αψίδα κοσμούν η Παναγία με το Χριστό, όρθιοι μετωπικοί ιεράρχες και στην κατώτερη στενή ζώνη ο άγιος Γεώργιος σε πλαίσιο, που θυμίζει φορητή εικόνα, έχοντας αριστερά και δεξιά τους γονείς του σε μετάλλια. Τις καμάρες του σταυρού κοσμούν χριστολογικές παραστάσεις από το Δωδεκάορτο (Ευαγγελισμός, Γέννηση, Υπαπαντή, Βάπτιση, Βαϊοφόρος, Ανάληψη, Πεντηκοστή) και τους τοίχους μορφές στρατιωτικών και μαρτύρων αγίων. Ιδιαίτερη θέση στο εικονογραφικό πρόγραμμα κατέχει ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Ο άγιος Γεώργιος εικονίζεται άλλες τρεις φορές: στη Δέηση, πάνω από την πόρτα στη θέση του Προδρόμου, στο βορειοδυτικό διαμέρισμα, και στο νότιο τοίχο του νοτιοδυτικού διαμερίσματος. Οι τοιχογραφίες καλύπτονται σε ορισμένα σημεία και από δεύτερο ζωγραφικό στρώμα. Πρόκειται για σπαράγματα, που περιορίζονται στην αψίδα και στην κάτω ζωγραφική ζώνη και χρονολογούνται στο 13ο αιώνα. Δύο ή τρία ζωγραφικά στρώματα υπάρχουν και στο νάρθηκα, που έχει ταφικό χαρακτήρα, με κυρίαρχο θέμα τη Δευτέρα Παρουσία. Στη νοτιοανατολική γωνία του νάρθηκα, σε μικρογραφημένη παράσταση του αγίου Ευσταθίου, σώζεται επιγραφή με δέηση του πρωτοσπαθάριου Ιωάννη: ΔΕΗΣΙΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ [ΘΕΟΥ] ΙΩΑΝΝΗ ΠΡΩΤΟΣΠΑΘΑΡΙΟΥ. Η αναφορά του ανώτερου βυζαντινού αξιωματούχου είναι ιδιαίτερης σημασίας για την ιστόρηση της εκκλησίας αλλά και για το ρόλο της περιοχής ως διοικητικού κέντρου με έλεγχο στην ενδοχώρα της Νάξου.
Συντάκτης
Αγγελική Μητσάνη, αρχαιολόγος