ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΦΩΤΟΘΗΚΗ
 
 
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Από τον περιβάλλοντα χώρο
Το σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος βρίσκεται στη βάση του λόφου, πάνω στον οποίο έχει κτιστεί ο ομώνυμος οικισμός στη βορειοδυτική Χίο. Η πρόσβαση γίνεται μέσω της επαρχιακής οδού Βολισσού - Νενητουρίων - Αφροδισίας. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ένα, αλλά για τρία επάλληλα σπήλαια, που επικοινωνούν με καρστικούς αγωγούς, από τα οποία το κατώτερο και μεγαλύτερο έχει αξιοποιηθεί τουριστικά και είναι ανοικτό για το κοινό.

Η περιοχή συνδέεται με ενδιαφέροντα θρύλο, σύμφωνα με τον οποίο η λεπρή κόρη του βασιλιά του Βυζαντίου, εξόριστη από τον πατέρα της, έζησε για τρία χρόνια και θεραπεύτηκε μέσα στη σπηλιά πίνοντας το γαλακτώδες υγρό («Άγιο Γάλας») που υπήρχε στο εσωτερικό της. Στην είσοδο του μεσαίου σπηλαίου έχει κτιστεί το ναΰδριο της Παναγίας Αγιογαλούσαινας, το οποίο χρονολογείται στον 13ο - 14ο αι. και ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με υψηλό τρούλο. Στο εσωτερικό του ίδιου σπηλαίου έχει διαμορφωθεί και μία δεύτερη εκκλησία, αφιερωμένη στην Αγία Άννα.

Το κατώτερο και μεγαλύτερο σπήλαιο αποτελείται από έναν επιμήκη διάδρομο συνολικού μήκους διακοσίων είκοσι μέτρων (220μ.) που σχηματίζει μαιάνδρους, ενώ τοπικά διευρύνεται δημιουργώντας ευρύχωρες αίθουσες και δαιδαλώδη σύνολα θαλάμων. Η πολυδαίδαλη μορφολογία του, καθώς και οι ασυνήθιστες μορφές που διανοίγονται στο λειασμένο από τη δράση του νερού ασβεστόλιθο του προσδίδουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Στο συγκεκριμένο σπήλαιο εντοπίστηκαν προϊστορικά ευρήματα ήδη από το 1887, καθιστώντας έτσι το Άγιο Γάλας μία από τις πρώτες προϊστορικές θέσεις που καταγράφηκαν στον ελλαδικό χώρο. Περίπου πενήντα χρόνια αργότερα, το 1938, πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανασκαφική έρευνα στο κατώτερο και το μεσαίο σπήλαιο από την Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή, ενώ το 2002 η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας πραγματοποίησε δοκιμαστικές τομές και το 2004 σωστική ανασκαφική έρευνα στο κατώτερο σπήλαιο, στο πλαίσιο των εργασιών αξιοποίησής του.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα της Μέσης και Νεότερης Νεολιθικής περιόδου, αλλά και μεταγενέστερων χρόνων, τα οποία φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου. Μεταξύ των ευρημάτων περιλαμβάνονται χρηστικά πήλινα αγγεία, κυρίως φιάλες και πιθοειδή, λίθινα εργαλεία (μυλόλιθοι, τριπτήρες, αξίνες, σμίλες, πελέκεις, λεπίδες από οψιανό και πυριτόλιθο), οστέινα εργαλεία (οπείς, βελόνες), πήλινα και λίθινα ειδώλια, καθώς και κοσμήματα από λίθο, οστά ή κοχύλια. Άφθονα είναι, επίσης, τα διατροφικά κατάλοιπα, κυρίως οστά ζώων, ψαριών και κοχύλια. Τα οστά των ζώων ανήκουν τόσο σε εξημερωμένα είδη (αιγοπρόβατα), όσο και σε θηράματα. Αξιοσημείωτη είναι η ανεύρεση οστών από αρκούδες, λεοπαρδάλεις, αγριόχοιρους και ζαρκάδια, ζώα που έχουν εξαφανιστεί πλέον από το νησί.

Τα ευρήματα που εντοπίστηκαν στο κατώτερο σπήλαιο προέρχονται από το μικρότερο σπήλαιο από πάνω του, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ως χώρος κατοικίας κατά την αρχαιότητα. Οι αποθέσεις του σπηλαίου, μαζί με τα περιεχόμενα αρχαιολογικά κατάλοιπα, διέρρευσαν μέσω ενός ανοίγματος στο δάπεδό του, που λειτούργησε ως χοάνη, σχηματίζοντας στο υποκείμενο σπήλαιο ένα μεγάλο κώνο επιχώσεων, η κορυφή του οποίου σταδιακά έφτασε ως την οροφή και απέκλεισε το άνοιγμα. Αρχαιολογικά κατάλοιπα έχουν, επίσης, εντοπιστεί και στο ανώτερο σπήλαιο.

Το αξιοποιημένο πλέον σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος με τον όμορφο διάκοσμο και τα ιδιότυπα χαρακτηριστικά του, καθώς και το ειδυλλιακό περιβάλλοντα χώρο του, είναι βέβαιο ότι θα εξελιχθεί σε σημαντικό τουριστικό προορισμό της Χίου και θα αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης αυτού του γενικά υποβαθμισμένου τμήματος του νησιού.
Συντάκτης
Μ. Κοντός