Στο βορειότερο άκρο της Εύβοιας, απέναντι από το Πήλιο, βρίσκεται το ακρωτήριο Αρτεμίσιο, πασίγνωστο από τη ναυμαχία μεταξύ Ελλήνων και Περσών τον Αύγουστο του 480 π.Χ. Το ακρωτήριο πήρε το όνομά του από το ιερό της Αρτέμιδος Προσηώας, το οποίο βρισκόταν στην παραλία όπου στάθμευσε ο ελληνικός στόλος κατά τη ναυμαχία. Η καίρια γεωγραφική θέση της περιοχής, η οποία ελέγχει την είσοδο από το ανοικτό Αιγαίο στον Παγασητικό, Μαλιακό και στο βόρειο Ευβοϊκό κόλπο προς τη Χαλκίδα, οδήγησε σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξή της κατά την αρχαιότητα. Καθώς μέχρι σήμερα δεν έχουν διενεργηθεί ουσιαστικές ανασκαφικές έρευνες, οι πληροφορίες για την περιοχή οφείλονται κατά κύριο λόγο στον εντοπισμό των ορατών λειψάνων, σε παραδόσεις αρχαιοτήτων και στις λιγοστές φιλολογικές μαρτυρίες, οι οποίες αναφέρονται μόνο στο ιερό της Αρτέμιδος και στη ναυμαχία του 480 π.Χ. Σημαντικά στοιχεία για την περιοχή δίνει και η επιγραφή του Αρτεμισίου, που αναφέρει τα ονόματα 17 ευβοϊκών δήμων, από τους οποίους, όμως, κανένας δεν έχει ταυτισθεί ακόμη με συγκεκριμένη θέση στη βόρεια Εύβοια.
Από τα διάφορα επιφανειακά ευρήματα συμπεραίνεται ότι η κατοίκηση στην περιοχή του Αρτεμισίου ανάγεται στη νεολιθική εποχή (περίπου 4000 π.Χ.). Στο χαμηλό λόφο Διβούνι έχουν βρεθεί θραύσματα νεολιθικών, ελλαδικών και γεωμετρικών αγγείων. Στους ιστορικούς χρόνους η περιοχή των Ελληνικών φαίνεται ότι ήταν η σημαντικότερη, καθώς τα επιφανειακά αρχιτεκτονικά λείψανα υποδεικνύουν την ύπαρξη οικισμού της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου. Είναι φανερό ότι η κατοίκηση στην περιοχή του Αρτεμισίου είχε συγκεντρωθεί στα παράλια, ενώ στην κλασική-ελληνιστική περίοδο αναπτύχθηκαν και οικισμοί σε θέσεις περισσότερο ή λιγότερο ευνοϊκές για το λιμενισμό πλοίων. Πρόκειται για μικρά πολίσματα, τα οποία ήταν περιτειχισμένα, και αποτελούσαν πιθανότατα τμήμα ενός ευρύτερου δικτύου παράλιων οχυρών, που στόχευαν στον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων της περιοχής. Ένα τέτοιο δίκτυο δημιουργήθηκε ίσως από τους Αθηναίους μετά την αποστασία της Ιστιαίας το 446 π.Χ. από τη Δηλιακή Συμμαχία και την εγκατάσταση Αθηναίων κληρούχων στην περιοχή με κέντρο τον Ωρεό. Είναι όμως πιθανό να δημιουργήθηκε στα τέλη του 4ου και στον 3ο αι. π.Χ. κατά τη διάρκεια των πολέμων των Διαδόχων του Μεγάλου Αλέξανδρου για τον έλεγχο της νότιας Ελλάδας. Η περιοχή άρχισε να παρακμάζει στη ρωμαϊκή περίοδο, όπως δείχνουν τα ευρήματα, που είναι πλέον σποραδικά και περιορισμένα.
|