ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
 
 
Η Λήμνος, νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου, κατέχει εξαιρετικά σημαντική γεωγραφική θέση κοντά στις μικρασιατικές ακτές και κυρίως κοντά στο Βόσπορο και τον Εύξεινο Πόντο. Το όνομα της το συναντούμε για πρώτη φορά στον Όμηρο. Η ονομασία της είναι πιθανόν φοινικικής προέλευσης και σημαίνει λευκή ενώ σύμφωνα με άλλη άποψη πρόκειται για σύνθετη αρχαιοελληνική λέξη που σημαίνει κοπάδια προβάτων.

Η κατοίκηση της Λήμνου ανάγεται στα προϊστορικά χρόνια. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού καθώς θεωρείται σταθμός μεταλαμπάδευσης της μεταλλοτεχνίας στην ηπειρωτική Ελλάδα. Οι Πελασγοί-Τυρρηνοί θεωρούνται από τους αρχαίους ιστορικούς οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού (αρχές της πρώτης χιλιετίας). Από τον 8ο αι. ως και τον 5ο αι. π.Χ. δύο μεγάλες πόλεις (Μύρινα, Ηφαιστεία) ακμάζουν στο νησί και για το λόγο αυτό χαρακτηρίζεται ως Δίπολις. Στους κλασικούς χρόνους στο νησί εγκαταστάθηκαν Αθηναίοι κληρούχοι. Η ακμή συνεχίζει αμείωτη τόσο στα ελληνιστικά χρόνια όσο και κατά τους χρόνους της ρωμαϊκής κατάκτησης.

Για τη βυζαντινή Λήμνο (4ος-12ος αι. μ.Χ.) δεν διαθέτουμε παρά μόνο αποσπασματικές πληροφορίες. Γνωρίζουμε ότι αρχικά υπαγόταν στην επαρχία Αχαΐας, ενώ τον 8ο αι. στον δρούγγο του Αιγαίου Πελάγους και αργότερα (β΄ μισό του 9ου αι.) στο θέμα του Αιγαίου Πελάγους. Από τα τέλη του 10ου-αρχές 11ου αι. η Λήμνος εξαρτάται από τη Θεσσαλονίκη καθώς αποτελεί σημαντικό σταθμό ελέγχου του εμπορικού δρόμου από την Προποντίδα προς τη Θεσσαλονίκη και τη Ρώμη. Τον 7ο αι εγκαταστάθηκαν στο νησί κρατικά ναυπηγεία που θα παραμείνουν ακμαία μέχρι και τον 12ο αι. Την εποχή αυτή (12ος αι.) έχουμε και την πρώτη παρουσία Ενετών στο νησί.

Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας το νησί περιήλθε στην εξουσία της ισχυρής ενετικής οικογένειας του Filocalo Navigajoso (1207-1214) τον οποίο διαδέχτηκε στην εξουσία ο γιος του Leonardo (1214-1260) και αυτόν ο πρωτότοκος γιος του Παύλος (1260-1277), τελευταίος δούκας της οικογένειας. Η εξουσία τους θα διαρκέσει περισσότερο από 70 χρόνια. Το 1276, δεκαπέντε χρόνια μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο, ο ναύαρχος του Βυζαντίου Λικάριος πολιορκεί το κάστρο της Μύρινας. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας ο Παύλος πεθαίνει και την υπεράσπιση του κάστρου αναλαμβάνει η χήρα του, κόρη του Άγγελου Σανούδου-Μέγα Δούκα του Αιγαίου. Μετά από τριετή πολιορκία και καθώς οι πόροι εξαντλήθηκαν αναγκάζεται σε συνθηκολόγηση και παράδοση του κάστρου (1279 μ. Χ).

Τα χρόνια που η Λήμνος θα παραμείνει στη εξουσία των Παλαιολόγων είναι ταραγμένα. Θα γνωρίσει καταλήψεις και λεηλασίες από τους Βενετούς κατά τη διάρκεια των βενετο-βυζαντινών πολέμων (1296-1302), επανειλημμένες επιδρομές πειρατών καθώς και τις καταστροφικές συνέπειες από τις εμφύλιες διαμάχες για το βυζαντινό θρόνο. Ένα τμήμα της, ο Κότσινας, περνά στην εξουσία των Γατελούζων ηγεμόνων της Λέσβου (1408) και αργότερα η εξουσία τους θα επεκταθεί σε ολόκληρο το νησί (1440-1456). Κατά άλλους η κυριαρχία των Γατελούζων στο νησί είναι ακόμα μακροβιότερη (1355-1460).

Η κατάληψη της Πόλης από τους Οθωμανούς (1453) είχε άμεσο αντίκτυπο στους Λημνιούς οι οποίοι έσπευσαν να εγκαταλείψουν το νησί. Αντιπροσωπεία στάλθηκε στον Μωάμεθ για να διαπραγματευτεί την εθελοντική παράδοση του νησιού με αντάλλαγμα τη διατήρηση του υπάρχοντος status quo. Λίγα χρόνια αργότερα, ύστερα από απαίτηση των Λημνιών, το νησί πέρασε στην κυριαρχία του Σουλτάνου (1456) για να δοθεί στα 1460 στον πρώην δεσπότη του Μυστρά Δημήτριο Παλαιολόγο.

Με τη λήξη του βενετο-τουρκικού πολέμου (1463-1479) η Λήμνος θα παραχωρηθεί με συνθήκη στον Μωάμεθ τον Πορθητή για παραμείνει υπό οθωμανική κυριαρχία μέχρι την οριστική απελευθέρωση της το 1912.

Με τα Ορλωφικά (1770), ο ρώσικος στόλος πολιορκεί το κάστρο της Μύρινας αλλά η απόβαση του Χασάν Χατζή Τσεζαερλή θα οδηγήσει σε λύση της πολιορκίας και αποχώρηση. Οι Λημνιοί αφήνονται στο έλεος των αντιποίνων των Τούρκων.

Οριστική λύση θα δώσει η Συνθήκη της Λοζάννης (1923) με την οποία αναγνωρίζεται η ελληνική κυριαρχία στο νησί.
Συντάκτης
Σ. Γεωργιάδου, Αρχαιολόγος