Πάνορμος



Στις βραχώδεις πλαγιές του βουνού ’γιος Ηλίας, σε ένα τόπο με ιδιαίτερη σημασία στους αρχαίους χρόνους είναι χτισμένη η Πάνορμος (’νω Κίσσελη).

Οι επιγραφές των ελληνιστικών χρόνων (2ος αι. π.Χ.) που έχουν εντοπιστεί κατά καιρούς στην ευρύτερη περιοχή, οδήγησαν τους μελετητές να ταυτίσουν την περιοχή με την πόλη της αρχαίας δυτικής Λοκρίδας, Φαιστίνο στην επικράτεια της οποίας ανήκε ένα από τα επιφανέστερα ιερά της περιοχής, το ιερό του Απόλλωνος του εν Φαιστίνω.

Αρχικά, στο ρέμα της Βιτρινίτσας το 1919 , εντοπίστηκε απελευθερωτική επιγραφή χαραγμένη σε ασβεστολιθικό ορθοστάτη, πιθανώς ναού. Αργότερα το 1946, στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, όπου έχει εντοπιστεί και αρχαίο ανάλημμα, και σε ανάλημμα πίσω από την εκκλησία του Αγίου Βασιλείου εντοπίστηκαν εντοιχισμένες τέσσερις ακόμη απελευθερωτικές επιγραφές. Δύο από αυτές ήταν χαραγμένες σε μια ασβεστολιθική στήλη που συγκρατούσε την αγία τράπεζα της εκκλησίας.

Στα κείμενα των επιγραφών γίνεται αναφορά σε απελευθερωτικές πράξεις (ωνές) δηλ. για την απελευθέρωση ως εικονική πώληση του δούλου στο θεό, πράξη που πραγματοποιούνταν ενώπιον βεβαιωτήρος και μαρτύρων μέσα στο ιερό του Απόλλωνος του Φαιστίνου. Η έγκυρη πώληση δούλων ενώπιον μαρτύρων με το σκοπό την απελευθέρωση, ήταν μια πρακτική πολύ διαδεδομένη στην Κεντρική Ελλάδα και κυρίως στους Δελφούς.

Στη θέση Λούζα, σε απόσταση 300μ. περίπου ανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου, λαθρανασκαφή έφερε στο φως τοποθετημένο πλάγια μέσα σε βαθύ όρυγμα πίθο που περιείχε πλούσια κτερισμένη ταφή των κλασικών χρόνων (5ος αι. π.Χ.). Ανάμεσα στα κτερίσματα ξεχωρίζούν οι δύο αρυβαλλόσχημοι λήκυθοι με μελανή διακόσμηση ανθεμίων και η μελαμβαφής λήκυθος με κάθετες αυλακώσεις.

Στα ΒΔ του χωριού μέσα στα ελαιόδεντρα, σώζονται λείψανα αρχαία πύργου- παρατηρητηρίου, μιας τετράγωνης κατασκευής πλευράς 10μ. περίπου από μεγάλους γκρίζους ασβεστόλιθους που χρησίμευε για την προστασία των καλλιεργειών.

Ένα ακόμη επιγραφικό μνημείο του 2ου αι. π.Χ. που βρέθηκε στη Μεσσήνη, μας δίνει επιπλέον στοιχεία για την ιστορία του τόπου. Πρόκειται για τα ψηφίσματα επτά πόλεων που αποδίδουν τιμές στο Μεσσήνιο γλύπτη Δαμοφώντα, το γνωστότερο γλύπτη των ελληνιστικών χρόνων στη Νότια Ελλάδα και τους απογόνους του για την τέχνη του στην κατασκευή ή επισκευή λατρευτικών αγαλμάτων καθώς επίσης για τις ευεργεσίες και τις γενναιόδωρες προσφορές του. Ανάμεσα στις πόλεις και η Οιάνθεια, πόλη των Οζολών Λοκρών και στο τιμητικό ψήφισμα των Οιανθέων, αναφέρεται ότι το ψήφισμα να γραφεί σε στήλη, η οποία να ανατεθεί στο ιερό του Απόλλωνος του εν Φαιστίνω.