Τολοφώνα - Ερατεινή



Η κοιλάδα της Ερατεινής είναι μια περιοχή που παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον δεδομένου ότι η αρχαιολογική έρευνα σε πολλές θέσεις, οι γραπτές πηγές και οι φιλολογικές μαρτυρίες συνθέτουν διαχρονικά την ιστορία της περιοχής.

Σε ανασκαφή που διενεργήθηκε κοντά στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, στην Παραλίας Τολοφώνας ήρθαν στο φως αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και ταφές Μεσοελλαδικών χρόνων (2000-1600 π.Χ.) που συνδέονται με ένα στρώμα καταστροφής, στοιχεία σημαντικά για την οικιστική εξέλιξη της παραθαλάσσιας κοιλάδας.

Στο εσωτερικό της κοιλάδας, σε ένα απότομο λόφο, στη θέση «Μαθιού ή Μαραθιού» σώζονται σημαντικά λείψανα οχύρωσης που η κυκλώπεια τοιχοδομία της συνηγορεί υπέρ της χρονολόγησής της στα μυκηναϊκά χρόνια (1600-1100 π.Χ.). Η εικόνα των οχυρώσεων συμπληρώνεται με τις οχυρώσεις στις θέσεις Μπούχουρη και Παλαιόκαστρο Βιτρινίτσας.

Στον παράκτιο λόφο Πίθα έχει εντοπιστεί τόσο μυκηναϊκή κεραμική που υποδηλώνει προφανώς το γενικό αποικισμό της περιοχής κατά τη μυκηναϊκή εποχή όσο και οχυρωματικός της περίβολος και τα λείψανα σημαντικού οικισμού των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Από τα κατάλοιπα του οχυρωματικού περιβόλου ξεχωρίζουν οι τετράπλευροι πύργοι που είχαν χτιστεί για την ενίσχυση της άμυνας του.

Σε όλες τις πλευρές του λόφου Πίθα τόσο η επιφανειακή όσο και η ανασκαφική έρευνα σε πολύ μικρό βάθος κάτω από τη σύγχρονη επιφάνεια του εδάφους, έφεραν στο φως οικοδομικά λείψανα, θεμέλια οικιών με πρόπυλο και αποθηκευτικούς χώρους και θεμέλια δημοσίων κτιρίων που χρονολογούνται στον 3ο-2ο αι. π.Χ. Η έκταση και η σημασία των αρχαιοτήτων που έχουν εντοπιστεί στο λόφο, οδήγησαν πολλούς μελετητές να ταυτίσουν αυτό τον ακμαίο οικισμό με την αρχαία Οιάνθεια, μια από τις σημαντικές πόλεις της δυτικής Λοκρίδας.

Στα ριζά του λόφου δίπλα από τη θάλασσα, διατηρούνται ορατά λείψανα μεσαιωνικού πύργου κτισμένου με λίθους από την αρχαία οχύρωση.

Από λίθους που προέρχονται από είτε από αρχαία επιμελημένα οικοδομήματα είτε από την οχύρωση έχει χτιστεί ο Ναός της Ευαγγελίστριας ή της Παναγίας της Πολυπορτούς που χρονολογείται στο μεταίχμιο του 10ου με τον 11ο μ.Χ. αιώνα. Κοντά στην εκκλησία Πολυπορτού παλαιότερα είχε καταστραφεί ένας μικρός θαλαμοειδής τάφος μυκηναϊκών χρόνων.

Τέλος, στη θέση «Μαραθιάς» Ερατεινής κατά τη διάρκεια λαθρανασκαφής αποκαλύφθηκε ταφικός πίθος που περιείχε κτερισμένη ταφή του 7ου αι. π.Χ. Ανάμεσα στα κτερίσματα ξεχωρίζουν οι κορινθιακοί αρύβαλλοι (αγγεία για τη φύλαξη αρωμάτων και ελαίων) και ένας σκαραβαίος από φαγεντιανή που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο ’μφισσας