ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΦΩΤΟΘΗΚΗ
 
 
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, © Ι΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
Άποψη της Άμφισσας με το αρχαιολογικό μουσείο
Η Άμφισσα, η πιο σημαντική πόλη των Δυτικών Λοκρών, κτισμένη στους πρόποδες της Γκιώνας γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη στην αρχαιότητα λόγω της στρατηγικής της θέσης στην έξοδο του στενού της Γραβιάς, που βρίσκεται στο νομό Φωκίδας. Αυτό αποτελούσε το νότιο τμήμα του φυσικού διαδρόμου που ανοιγόταν στην Ανατολική Στερεά ανάμεσα στα βουνά της Οίτης και της Γκιώνας στα δυτικά, του Καλλιδρόμου και του Παρνασσού στα ανατολικά και ένωνε ήδη από τα μυκηναϊκά χρόνια τον Κορινθιακό και το Μαλλιακό κόλπο. Η πόλη οφείλει το όνομά της στη νύμφη Άμφισσα, κόρη του μυθικού βασιλιά Μάκαρα, γιου του Αιόλου. Η Άμφισσα δεν αναφέρεται στα ομηρικά έπη. Αναφορά στην αρχαία πόλη, κάνουν τόσο ο Στράβωνας (Γεωγραφικά 9,3,4) όσο και ο Παυσανίας (10,38,4 κε.). Στη λοκρική αυτή πόλη ακμή σημειώθηκε κατά την κλασική, ελληνιστική και πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο.

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά στοιχεία, ίχνη κατοίκησης υπάρχουν από τα γεωμετρικά χρόνια. Την πολυτάραχη ζωή της Άμφισσας μαρτυρούν η οχυρωμένη ακρόπολη και τα τείχη της, που αποτελούσαν το κέντρο του αμυντικού συστήματος της αρχαίας πόλης. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστή για τη διαμάχη της με την αμφικτιονία των Δελφών για τον έλεγχο και την καλλιέργεια της ιερής πεδιάδας της Κίρρας. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο πήρε το μέρος των Σπαρτιατών. Τον 4ο αι. π.Χ. η περιοχή της Άμφισσας έγινε τόπος πολεμικών συγκρούσεων με πρωταγωνιστές που εποφθαλμιούσαν τον πλούτο του δελφικού ιερού και διεκδικούσαν τη γη του. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν σε δραματικές εξελίξεις, που έδωσαν την ευκαιρία στο Φίλιππο Β΄, να επέμβει στα πράγματα της Νότιας Ελλάδας. Εναντίον των Αμφισσέων που κατηγορήθηκαν από το αμφικτιονικό συνέδριο ως ιερόσυλοι γιατί καλλιέργησαν την πεδιάδα της Κίρρας και εκμεταλλεύτηκαν το λιμάνι της, κηρύχτηκε ο Δ΄ Ιερός πόλεμος υπό την ηγεσία του Φιλίππου Β΄, που κατέλαβε και κατέστρεψε την Άμφισσα το 338 π.Χ. Η πόλη ανοικοδομήθηκε, ανασυγκροτήθηκε και αγωνίστηκε μαζί με τις άλλες πόλεις - μέλη της Αιτωλικής Συμπολιτείας για την απόκρουση των Γαλατών (279 π.Χ.) και των Ρωμαίων που την πολιόρκησαν ανεπιτυχώς (190 π.Χ.). Η σύνθεση του πληθυσμού της άλλαξε με την ομαδική εγκατάσταση σε αυτή Αιτωλών προσφύγων μετά τη νίκη των Ρωμαίων στο Άκτιο (31 π.Χ.) και παρέμεινε ακμαία μέχρι και τα παλαιοχριστιανικά χρόνια.

Την περίοδο της Φραγκοκρατίας ανήκε στο βασίλειο της Θεσσαλονίκης και έγινε έδρα βαρονίας, υπό την κατοχή Γάλλων και αργότερα Καταλανών ηγεμόνων, που της έδωσαν το όνομα La Sole. Παραφθορά της μεσαιωνικής ονομασίας είναι το τοπωνύμιο Σάλωνα που είχε η πόλη κατά την Τουρκοκρατία και τα νεότερα χρόνια.
Συντάκτης
Α. Τσαρούχα, Αρχαιολόγος