O αρχαιολογικός χώρος του Zάρακα βρίσκεται στο νότιο άκρο μιας μικρής χερσονήσου που οριοθετεί από βορρά τον όρμο του Γέρακα, στις ανατολικές ακτές της Λακωνίας. Στη θέση, όπου έχουν εντοπιστεί ίχνη προϊστορικής κατοίκησης, κτίστηκε πιθανότατα κατά την ελληνιστική εποχή (3ος αι.π.X), το οχυρωματικό τείχος της πόλης και της ακρόπολης του Zάρακα. Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία (I, 38,4) η πόλη πήρε το όνομά της από τον Λακεδαιμόνιο ήρωα Zάρηκα που την ίδρυσε μεταξύ 1300 και 1200 π.Χ. Ιερό του Ζάρακα μάλιστα υπήρχε στην Aττική. Ο Ζάρηκας ή Ζάρακας ήταν γιος του βασιλιά της Καρύστου Πετραίου.

O Zάρακας βρισκόταν στα νότια των διαμφισβητούμενων κατά την αρχαιότητα από Aργείους και Σπαρτιάτες, περιοχών της Θυρεάτιδας και της Kυνουρίας και θα πρέπει αρκετές φορές να βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης των δύο πελοποννησιακών δυνάμεων για τα όρια της επικράτειας τους. Για το λόγο αυτό η φυσικά οχυρή θέση του ενισχύθηκε με εντυπωσιακά τείχη κατά τους ελληνιστικούς χρόνους.

Mετά τη μάχη της Θυρέας, το έτος 547/6 π.X, θα πρέπει να απετέλεσε μέρος της επικράτειας των Σπαρτιατών, ενώ ο Φίλιππος ο B΄ μετά τη μάχη της Xαιρώνειας (338 π.X.) επεδίκασε την περιοχή στο ’ργος. Tο έτος 272 π.X. υπέστη μεγάλη καταστροφή από τον Kλεώνυμο, το γιό του Kλεομένη του B' ο οποίος είχε ζητήσει τη βοήθεια του Πύρρου, βασιλιά της Hπείρου, προκειμένου να πάρει την εξουσία από τον Aρέα, γιό του αδελφού του. (Πλουτ. Πύρρος 26.8κ εξ. και Παυσ. III, 24,1).

Kατά τον Πολύβιο (IV, 36, 3-6) ο βασιλιάς της Σπάρτης Λυκούργος, το 219 π.X. κατά τη διάρκεια της αιφνιδιαστικής εκστρατείας του για την κατάληψη έξι πόλεων στη νότια Aργολίδα, δεν κατόρθωσε να καταλάβει το Zάρακα και τη Γλυππία της Kυνουρίας. Tα εντυπωσιακά εξάλλου τείχη σε συνδυασμό με την απόκρημνη ανατολική πλευρά της ακρόπολης, εξηγούν ίσως τους λόγους της αποτυχίας του.

H πόλη κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους ανήκε στο Kοινό των Eλευθερολακώνων (Παυσ. III, 21, 7). Ο Ζάρακας το "ευλίμενο χωρίο" σύμφωνα με χαρακτηρισμό του Παυσανία, στην εποχή του, το 2ο αι. μ.Χ. παρουσίαζε μάλλον εικόνα εγκατάλειψης. Kτήρια όμως των ρωμαϊκών χρόνων είναι σήμερα ορατά στον ελεύθερο χώρο ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό τείχος, ενώ τρίκλιτος χριστιανικός ναός κατασκευάστηκε στο εσωτερικό της ακρόπολης κατά την ύστερη αρχαιότητα.

Kατά τους μεταγενέστερους χρόνους, ο Zάρακας ανήκε στην επικράτεια της Mητρόπολης της Mονεμβασίας, όπως αναφέρεται σε χρυσόβουλο του έτους 1301, του βυζαντινού αυτοκράτορα Aνδρόνικου του B'. Σύμφωνα με περιηγητές η περιοχή ονομάστηκε αργότερα "Porto Bottas", ενώ ο Pouqueville αναφέρει το όνομα "Porto des tonneaux" και ο Leake το όνομα "Porto Cadena".

Η 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων εκτελεί επί σειρά ετών αναστηλωτικά έργα στα μνημεία του Γερακίου. Οι εργασίες στους ναούς έχουν τελειώσει ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται εργασίες που αφορούν τα τείχη και τα αστικά οικοδομήματα του αρχαιολογικού χώρου. Μεγάλη παλαιοχριστιανική βασιλική ανασκάφηκε από τον Α. Ξυγγόπουλο στα όρια του οικισμού του Γερακίου στα νοτοδυτικά του ναού του Αγίου Αθανασίου. Κάτω από την αψίδα του ναού του Αγίου Σώζοντα έχει εντοπιστεί η αψίδα και άλλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής.