Οικισμός

Ο οικισμός των Ελευθερών καταλάμβανε την πεδινή έκταση στην είσοδο του περάσματος της Κάζας, ανάμεσα στο όρος Πάστρα και τον Κιθαιρώνα. Στην περιοχή του οικισμού έχουν εντοπιστεί τα κατάλοιπα ενός αρχαίου δωρικού ναού που χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. και ο οποίος πιθανότατα συνδέεται με τη λατρεία του θεού Διονύσου.

Φρούριο

Το Φρούριο των Ελευθερών, αποτελεί ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αρχαία φρούρια στον ελλαδικό χώρο. Έχει ακανόνιστο σχήμα και ενισχύεται από 12 συνολικά πύργους. Η πρόσβαση στο Φρούριο γινόταν από δύο κύριες πύλες, στα δυτικά και στα νότιοανατολικά και τέσσερις μικρότερες πυλίδες. Οι πύργοι είναι τετράπλευροι, κατασκευασμένοι εξολοκλήρου από λίθο και είχαν δύο ορόφους. Μεταξύ των πύργων, στα ενδιάμεσα διαστήματα του τείχους διαμορφωνόταν διάδρομος. Λίθινες σκάλες οδηγούσαν από το εσωτερικό του Φρουρίου στους πύργους και στον περίδρομο.