Η ιστορία του πανύμνητου ιερού άλσους των Ελκιωνίων Μουσών στις ανατολικές υπώρειες του Ελικώνα, άρχισε ήδη στον 6ο αιώνα. π.Χ. Ωστόσο γνώρισε την ιδιαίτερη ακμή του από τον 3ο αιώνα. π.Χ. κι εξής, χάρη στη γιορτή των Μουσείων που ιδρύθηκαν και οργανώνονταν κάθε πέντε χρόνια από τους Θεσπιείς στο χώρο αυτό. Ποιητές και μουσικοί από όλη την Ελλάδα έπαιρναν μέρος στους αγώνες που κοσμούσαν τις γιορτές. Αγωνίζονταν στη σάλπιγγα, την επική ποίηση, τη ραψωδία, την κιθάρα, τον αυλό, τη σατυρική ποίηση, την υποκριτική τραγωδίας και κωμωδίας. Τον 2ο και 1ο αιώνα π.Χ. προστέθηκαν ακόμη στον κατάλογο αγώνες εγκωμίων για το ρωμαίο αυτοκράτορα, ο οποίος χρηματοδοτούσε στο εξής την οργάνωση των γιορτών. Γι' αυτό ονομάζονταν πλέον "Μεγάλα Καισαρεία" κι όχι Μουσεία, εφόσον τιμώνταν πρώτα οι αυτοκράτορες και κατόπιν οι Μούσες. Οι νικητές των αγώνων αφιέρωναν τα έπαθλά τους, κυρίως τρίποδες, στο ιερό. Ανάμεσά τους ήταν στημένος κι ο τρίποδας του ποιητή Ησιόδου ως ανάμνηση της νίκης του σε μουσικό αγώνα στη Χαλκίδα, καθώς και ο αδριάντας του. Πλήθος αγαλμάτων που σχετίζονταν με τις Μούσες, διάσημους ποιητές ή μουσικούς ήταν στημένα στον υπαίθριο χώρο του ιερού άλσους.

Το 1882 ο Π. Σταματάκης έκανε την πρώτη δοκιμαστική τομή στην εκκλησία της Αγ.Τριάδας και διαπίστωσε τα θεμέλια του αρχαίου ναΐσκου ή βωμού των Μουσών. Επισήμανε ακόμη και τα ερείπια του θεάτρου στην πλαγιά του βουνού, χωρίς όμως να μπορέσει να το ανασκάψει. Η συστηματική ανασκαφή του χώρου έγινε από τη Γαλλική Σχολή υπό τον P. Jamot στα έτη 1888, 1889 και 1890 κι έφερε στο φως όλες τις υπάρχουσες αρχαιότητες.