Το κάστρο της Πύδνας (Κίτρος) βρίσκεται στη δυτική ακτή του Θερμαϊκού κόλπου, κοντά στο χωριό Μακρύγιαλος της Πιερίας. Ιδρύθηκε τον 6ο αι. από τον Ιουστινιανό στη θέση της ακρόπολης της αρχαίας Πύδνας. Το νέο κάστρο ήταν ορθογώνιο, είχε διαστάσεις 320 x 130μ., και καταλάμβανε έκταση 50 στρεμμάτων. Έλαβε νέο όνομα, Κίτρος, όπως και πολλά άλλα κάστρα που ιδρύθηκαν στη θέση αρχαίων πόλεων. Μία μεγάλη πύλη στο δυτικό περίβολο, που προστατευόταν αριστερά και δεξιά από δύο ορθογώνιους πύργους, ήταν η κύρια πύλη του κάστρου.
Το σημαντικότερο κτήριο στο εσωτερικό του ήταν η επισκοπική βασιλική, κτίσμα του τέλους του 6ου αιώνα η οποία βρισκόταν σε επαφή με το ανατολικό τείχος. Ένα ανώνυμο στρατηγικό κείμενο του 10ου αιώνα μας πληροφορεί για μιαν άλωση του Κίτρους από τους Βουλγάρους, συνέπεια της οποίας ήταν η πυρπόληση της επισκοπικής βασιλικής και η αιχμαλωσία του επισκόπου. Μετά την άλωση αυτή τα τόξα του εσωτερικού τείχους του κτίστηκαν και κατασκευάσθηκε εξωτερικά του και δεύτερο τείχος. Τότε κτίστηκε και ο σωζόμενος ναός, που είναι κτίσμα του τέλους του 10ου αι. ? αρχών 11ου αι. και ο αρχιτεκτονικός του τύπος αντιγράφει σε μικρότερη κλίμακα την Αγία Σοφία της Θεσσαλονίκης.
Το Κίτρος λόγω του λιμανιού και των αλυκών του, αναδείχθηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους στη σημαντικότερη πόλη της Πιερίας και η επισκοπή Κίτρους τον 10ο αι., ήταν η πρώτη στην τάξη από τις επισκοπές που υπάγονται στον Μητροπολίτη της Θεσσαλονίκης. Η πόλη φτάνει στο απόγειο της ακμής της τον 12ο αι., εποχή που ήταν και έδρα κατεπανικίου. Το 1204 το κάστρο κυριεύθηκε μετά από πολιορκία από τους Φράγκους του Βονιφάτιου Μομφερρατικού, οι οποίοι πυρπόλησαν όλο τον οικισμό και μετέτρεψαν τον καμένο επισκοπικό ναό σε στρατόπεδο. Στον χώρο του ιερού βήματος ύψωσαν τον τριώροφο πύργο του ηγεμόνα τους Virich von Daum. Μετά την αναχώρηση των Φράγκων, το κάστρο και η πόλη εξακολουθούν να είναι από τις πρώτες πόλεις της Πιερίας. Το 1343 κατά τη διάρκεια του δεύτερου εμφυλίου πολέμου το Κίτρος προσχώρησε στον Καντακουζηνό, αλλά το καλοκαίρι του ίδιου έτους πολιορκήθηκε και κυριεύθηκε από τον εκπρόσωπο του Ιωάννη Παλαιολόγου Απόκαυκο. Το 1345 το κάστρο καταλαμβάνεται από τους Σέρβους και παραχωρείται ως φέουδο στον Πρελιούμποβιτς. Μετά τα μέσα του 15ου αιώνα η εγκατάσταση στα ερείπια του στρατοπέδου μιας οικογένειας φανερώνει ερήμωση κι εγκατάλειψη του κάστρου, που κυριεύθηκε από τους Οθωμανούς το 1386.
|