ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΦΩΤΟΘΗΚΗ
 
 
© Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, © ΚΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
H Kρήνη, νότια από το Nυμφαίο, στο Λεβήνα
Η ελληνιστική και ρωμαϊκή πόλη του Λεβήνα κτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ. Όπως έχουν φανερώσει οι τελευταίες ανασκαφικές έρευνες, η πόλη δεν περιοριζόταν μόνο στο χώρο του κόλπου, αλλά εκτεινόταν και στην ευρύτερη περιοχή. Επίσης, το φυσικό λιμάνι προστατευόταν με λιμενοβραχίονα από τους νοτιοανατολικούς ανέμους, ίχνη του οποίου διακρίνονται μέσα στη θάλασσα. Τα κτηριακά συγκροτήματα που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα είναι αυτά του ιερού του Ασκληπιού, ενός μεγάλου μακρόστενου κτηρίου που συνδέεται με το ιερό και μια βυζαντινής εκκλησίας. Τα λείψανα του αρχαιολογικού χώρου ανήκουν στα λατρευτικά μνημεία.

Το ιερό του Ασκληπιού βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του κόλπου, πάνω σε πλάτωμα, το οποίο ισοπεδώθηκε τεχνητά για να κατασκευαστεί το συγκρότημα του ιερού. Επιγραφές που βρέθηκαν στη θέση αυτή επιβεβαιώνουν την ίδρυση του τεμένους από τους Γορτυνίους. Στο φως έχουν έρθει ο ναός του θεού, δυο στοές (η δυτική και η βόρεια), ο «θησαυρός» κάτω από τη δυτική στοά, καθώς και μια κρήνη στο ανατολικό άκρο του ιερού.

Στο νοτιοδυτικό άκρο του πλατώματος δεσπόζει ο ναός του Ασκληπιού, ο οποίος χτίστηκε πάνω σε μια τεχνητή ταράτσα. Ο προσανατολισμός του είναι Α - Δ. Οι τοίχοι του σηκού σώζονται σε ύψος 3,40 μ., είναι κατασκευασμένοι με πλίνθους και έχουν επενδυθεί με μάρμαρο. Όμοια επενδυμένο είναι και το κεντρικό τμήμα του δαπέδου, ενώ το υπόλοιπο διακοσμείται με ψηφιδωτό. Μπροστά από το δυτικό τοίχο σώζονται δύο από τους μαρμάρινους κίονες του ναού (ύψος 4,70 μ.). Κατά μήκος του δυτικού τοίχου αποκαλύφθηκε μια βάση, μήκους 6 μ., που αποτελούσε μάλλον τη βάση των λατρευτικών αγαλμάτων, του Ασκληπιού και της Υγείας. Δίπλα στον ένα από τους δυο κίονες (νότιος) βρέθηκαν ακόμη δυο βάσεις, η μια από τις οποίες πρέπει να έφερε άγαλμα του Ασκληπιού σύμφωνα με την αναθηματική της επιγραφή (αφιέρωμα του Ξενίονα). Στα βόρεια του ναού εκτεινόταν η δυτική στοά, η οποία έχει 27 μ. μήκος. Διέθετε τρεις εισόδους και στο δυτικό τμήμα δωμάτια, πιθανότατα καταλύματα των ιερέων. Μια μεγάλη μαρμάρινη σκάλα (μήκος 35 μ.) οδηγούσε από τα ανατολικά στη στοά αυτή. Ο ναός με τη δυτική στοά χρονολογούνται στη Ρωμαϊκή Εποχή, την περίοδο της μεγάλης ακμής του ιερού. Η σκάλα της δυτικής στοάς συνορεύει με το βορειοδυτικό τοίχο μιας άλλης στοάς, της βόρειας. Σώζεται σε μήκος 18 μ. Ο διαφορετικός προσανατολισμός της από το ναό και τη δυτική στοά, καθώς και κομμάτια επιγραφών που χρονολογούνται στον 2ο αι. π.Χ. αποδεικνύουν ότι ανήκει σε αρχαιότερη φάση οικοδόμησης. Επιγραφές από τον τοίχο της βόρειας στοάς παρουσιάζουν τις θαυματουργές θεραπείες του Ασκληπιού. Πιθανόν ήταν γραμμένες από τους ιερείς του ναού και κάνουν την υπόθεση, ότι η βόρεια στοά ήταν ένα είδος «αδύτου» ή «άβατου», αξιόπιστη.

Στο ανατολικό άκρο του ιερού (6 μ. νότια της βόρειας στοάς και σε χαμηλότερο επίπεδο από εκείνη) ήρθε στο φως μια κρήνη. Πιστεύεται ότι το καθαρό νερό της έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Ίσως ήταν αυτή η κρήνη η αιτία της ίδρυσης του ιερού. Σημαντικό μνημείο αποτελεί και ο λεγόμενος «θησαυρός», το αρχαιότερο μνημείο του ιερού. Κάτω από το δάπεδο της δυτικής στοάς εμφανίστηκε ένα ψηφιδωτό δάπεδο με δυο ορθογώνιους πίνακες. Ο ένας σωζόμενος πίνακας εικονίζει ιππόκαμπο που πλαισιώνεται από συνεχόμενες σπείρες. Το ψηφιδωτό δάπεδο χρονολογείται στην Ελληνιστική Εποχή. Το δάπεδο κάλυπτε και το «θησαυρό», στοιχείο που οδηγεί σε μια πιο πρώιμη χρονολόγησή του. Ο «θησαυρός» ήταν μια κρύπτη, ένα τετράγωνο πηγάδι, με μήκος πλευράς 0,95 μ. και βάθος 1,90 μ. Διέθετε επένδυση από ορθογώνιους ασβεστόλιθους. Σκεπαζόταν από κυλινδρικό κάλυμμα, που βρέθηκε σπασμένο σε δυο κομμάτια στο εσωτερικό του «θησαυρού», και ασφάλιζε με ένα είδος κλειδαριάς. Επιγραφή της Ύστερης Ελληνιστικής Εποχής που βρέθηκε κοντά στον «θησαυρό» αναφέρει ότι αυτός αφιερώθηκε από τους Γορτυνίους στον Ασκληπιό, μέσα στον οποίο φυλάσσονταν όλα τα αφιερώματα στο θεό. Ο τρόπος κατασκευής του «θησαυρού» τοποθετεί τη χρονολόγησή του στον 3ο αι. π.Χ.

Αναστηλωτικές εργασίες (πέραν της αναστήλωσης των κιόνων του ναού του Aσκληπιού, η οποία έγινε αμέσως από τους ανασκαφείς) δεν έχουν γίνει εκτός από κάποιες στερεωτικές εργασίες.