Το φυσικό, προστατευμένο από τους ανέμους, λιμάνι των Καταπόλων, με τον εύφορο κάμπο και τους φυσικά οχυρωμένους λόφους που το περικελείουν, και με τους ευλίμενους όρμους Κατ' Ακρωτήρι και 'Αγιος Παντελεήμων-Μαλτέζι, στάθηκε πάντα, από την Αρχαιότητα έως και τους νεώτερους χρόνους, ο σημαντικότερος παράγων για την πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη όχι μόνον της πόλεως της Μινώας αλλά και όλης της Αμοργού. Δηλωτική της σημασίας του λιμένος στην Αρχαιότητα είναι η αναφορά του, τόσον στις γραπτές πηγές μαζί με τις τρεις πόλεις του νησιού (Αμοργός ...τρίπολις και ο λ ι μ ή ν), όσον και στις επιγραφές.

Για πολλούς όμως λόγους, όπως η συνεχής κατοίκηση στην ίδια θέση, η αλλαγή της ακτογραμμής και η έλλειψη συστηματικής ανασκαφικής έρευνας, μόνον ολίγα γνωρίζομε για την οικιστική ιστορία του λιμένος και ορατά σήμερα αρχαία λείψανα είναι ελάχιστα. Τα κατάλοιπα των ιερών του Δηλίου και του Πυθίου Απόλλωνος, που αναφέροναι στις επιγραφές, βρίσκονται θαμμένα στην γη. Λιγοστά λείψανα του απώτατου παρελθόντος, παραμορφωμένα βέβαια από τις μεταγενέστερες μεταποιήσεις, στέκονται ακόμα στις πλαγιές.

Μολονότι, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα, ο λιμήν και οι ευλίμενοι όρμοι, έπαιξαν πολυσήμαντο ρόλο στον εποικισμό και στην πολιτιστική ακμή του νησιού, από το τέλος κιόλας της 4ης π.Χ. χιλιετίας, την Ύστερη Εποχή του Λίθου, και κυρίως κατά την Πρώϊμη Εποχή του Χαλκού, την 3η π.Χ. χιλιετία, δεν έχουν έως τώρα εντοπισθή οικιστικά κατάλοιπα.

Μόνον από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, την όψιμη 2η π.Χ. χιλιετία, έχουν σωθή ικανές μαρτυρίες στην βόρεια ακτή του λιμένος, στο Ξυλοκερατίδι. Στην κατηφορική πλαγιά, στην θέση Κατηφορίδα, βρίσκονται λείψανα τάφων της 3ης και της 2ης π.Χ. χιλιετίας. Επισκέψιμοι είναι δύο τάφοι θαλαμοειδείς με δρόμο, λαξευμένοι στον φυσικό βράχο. Μολονότι ήταν συλημένοι, από το κοσκίνισμα των χωμάτων περισυνελέγησαν πολλά θραύσματα γραπτών αγγείων, ψήφοι κτλ., όπως τα συνήθη ταφικά κτερίσματα των ύστερων χρόνων του Μυκηναϊκού πολιτισμού. Εκτός από επιφανειακά ευρήματα, πλησίον των τάφων, τα τελευταία χρόνια, χάρις στον έλεγχο θεμελίων των οικοδομών που διενεργεί το Υπουργείο Πολιτισμού, εντοπίστηκαν και οικοδομικά λείψανα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.