Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσος Λέσβου διαθέτει δύο μόνιμους εκθεσιακούς χώρους. Έχει την πιο πλήρη συλλογή απολιθωμένων φυτών στην Ελλάδα και παρουσιάζει ολοκληρωμένα τα μοναδικά απολιθώματα που φέρνουν στο φως οι συνεχιζόμενες ανασκαφές στη δυτική Λέσβο, καθώς και τις γεωλογικές διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους και τη διαμόρφωση του ευρύτερου ελλαδικού χώρου.

ΑΙΘΟΥΣΑ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΛΕΣΒΟΥ

Η πρώτη αίθουσα των μόνιμων εκθέσεων του Μουσείου είναι αφιερωμένη στο Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου. Σε αυτή παρουσιάζονται σπάνια φυτικά απολιθώματα από την περιοχή της δυτικής Λέσβου και δίνονται πληροφορίες για τη διαδικασία της απολίθωσης και τα διαφορετικά είδη απολιθωμάτων που μπορεί να συναντήσουμε στη φύση. Σε ειδική γιγαντοοθόνη προβάλλονται εικόνες από το Πάρκο του Απολιθωμένου Δάσους με εντυπωσιακούς κορμούς δέντρων και τις εργασίες των ανασκαφών καθώς και τις προσπάθειες ανέλκυσης απολιθωμένων κορμών από τον θαλάσσιο χώρο δυτικά του Σιγρίου.

Η πρώτη ενότητα παρουσιάζει την εξέλιξη της ζωής στη γη, από τους πρώτους μονοκύτταρους οργανισμούς που εμφανίστηκαν πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, μέχρι την εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου. Επίσης, εκτίθενται απολιθώματα χαρακτηριστικών χερσαίων φυτών που έζησαν στον πλανήτη μας και παρουσιάζονται αναπαραστάσεις της ζωής στη ξηρά, με τυπικά φυτά και ζώα, για κάθε γεωλογική περίοδο.

Η δεύτερη ενότητα παρουσιάζει τη χλωρίδα του Απολιθωμένου Δάσους, με περισσότερα από σαράντα διαφορετικά φυτά που βρέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Λέσβου και στην υποθαλάσσια περιοχή δυτικά της Λέσβου. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται απολιθωμένοι κορμοί, κλαδίσκοι, εντυπωσιακά αποτυπώματα φύλλων, καρποί και τμήματα ριζών από φοινικοειδή, δαφνίδες, δέντρα κανέλλας, οξιάς, βαλανιδιάς, καρυδιάς, σκλήθρου, πλάτανου, πευκίδων, κυπαρισσίδων, κουνιχάμιας. Διακρίνεται η άριστη διατήρηση των μορφολογικών χαρακτηριστικών των αρχικών φυτικών οργάνων, όπως οι δακτύλιοι ανάπτυξης σε εγκάρσιες τομές κορμών και το δίκτυο φλεβών σε φύλλα.

Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζονται τα πρώτα τεκμήρια για την παρουσία ζώων στο Απολιθωμένο Δάσος. Συγκεκριμένα, εκτίθεται η απολιθωμένη κάτω γνάθος θηλαστικού ζώου από την περιοχή του Γαβαθά ’ντισσας. Το απολίθωμα ανήκει σε Προδεινοθήριο (Prodeinotherium bavaricum). Το ζώο αυτό έμοιαζε λίγο με τους σημερινούς ελέφαντες, αλλά οι χαυλιόδοντές του βρίσκονταν στην κάτω γνάθο και ήταν κυρτωμένοι προς τα πίσω. Το Προδεινοθήριο αυτό ήταν κάτοικος του δάσους της Δυτικής Λέσβου πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια και τρέφονταν με φύλλα και τρυφερούς κλαδίσκους των φυτών του δάσους.

Η τελευταία ενότητα της αίθουσας περιλαμβάνει φυτικά απολιθώματα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Εκτίθενται εντυπωσιακά απολιθώματα φύλλων, καρπών και ξύλου από περιοχές του Έβρου, της Λήμνου, της Κύμης και του Αλιβερίου Εύβοιας, της Βεγόρας, της Ελασσόνας και της Σαντορίνης. Τα απολιθώματα αυτά φανερώνουν την εξέλιξη των φυτών και τις μεταβολές του κλίματος στον Ελλαδικό χώρο κατά τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια.

ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Στο δεύτερο εκθεσιακό χώρο των μόνιμων εκθέσεων, την αίθουσα της Εξέλιξης του Αιγαίου, παρουσιάζονται τα γεωλογικά φαινόμενα και οι διεργασίες που συνδέονται με τη δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους. Παρουσιάζεται η δομή του φλοιού της Γης, τα αίτια και τα αποτελέσματα της ηφαιστειότητας και της σεισμικής δραστηριότητας στον ελλαδικό χώρο και η γεωλογική εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου κατά τα τελευταία 65 περίπου εκατομμύρια χρόνια.

Αρχικά, ο επισκέπτης της δεύτερης αίθουσας μόνιμων εκθέσεων «μπαίνει μέσα» στο ζωντανό σύστημα «Γη», για να εξοικειωθεί με τη δομή του πλανήτη και της συνεχώς μεταβαλλόμενης λιθόσφαιρας. Η έκθεση εστιάζει στη διαδικασία βύθισης της Αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική, που συμβαίνει νότια της Κρήτης.

Στη δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η γεωτεκτονική εξέλιξη της Ελλάδας. Αναπαρίσταται το κλείσιμο του ωκεανού της Τηθύος, η ανάδυση από το βυθό του ωκεανού πετρωμάτων και η δημιουργία, πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια, της εκτεταμένης Αιγηίδας χέρσου.

Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζονται ορυκτά, με έμφαση στις φυσικές μορφές του διοξειδίου του πυριτίου, που είναι εξάλλου και το υλικό από το οποίο αποτελούνται σήμερα οι απολιθωμένοι κορμοί του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Εκτίθενται εντυπωσιακές μορφές ορυκτών του χαλαζία, όπως η ορεία κρύσταλλος, ο αμέθυστος και ο πράσιος της Σερίφου.

Στην τέταρτη ενότητα δεσπόζει το πρόπλασμα του ηφαιστείου του Λεπέτυμνου, του μεγαλύτερου ηφαιστειακού κέντρου της Λέσβου, ενώ παρουσιάζονται και μοντέλα διάφορων τύπων ηφαιστείων και μια πλούσια συλλογή ηφαιστειακών πετρωμάτων από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Η πέμπτη ενότητα είναι αφιερωμένη στη γεωλογία της Λέσβου. Παρουσιάζονται γεωλογικός χάρτης και στρωματογραφική στήλη που δείχνουν τη σχέση των πετρωμάτων της Λέσβου στο χώρο. Εκτίθενται επίσης εντυπωσιακά δείγματα πετρωμάτων και ορυκτών από ολόκληρο το νησί.

Στην έκτη ενότητα παρουσιάζονται χάρτες που απεικονίζουν την εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου κατά τα τελευταία 25 εκατομμύρια χρόνια. Παρουσιάζονται, ακόμη, χάρτες με τα ενεργά ρήγματα και τα επίκεντρα των μεγαλύτερων σεισμών που συνέβησαν στη χώρα μας κατά τα τελευταία 2.500 χρόνια. Τρεις οθόνες δείχνουν τα σήματα που καταγράφουν σεισμογράφοι στο Σίγρι, τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Ο επισκέπτης κατανοεί ότι τα φαινόμενα που δημιούργησαν το Απολιθωμένο Δάσος είναι ακόμα ενεργά και επηρεάζουν τη μορφή της χώρας μας και την ίδια μας τη ζωή.

Στην τελευταία ενότητα εκτίθενται εκμαγεία κρανίων σημαντικών εξαφανισμένων πρωτευόντων από την Ελλάδα, με σημαντικότερο αυτό του «διάσημου» αρχανθρώπου των Πετραλώνων Χαλκιδικής, που αποτελεί μεταβατικό εξελικτικό στάδιο μεταξύ του όρθιου ανθρώπου (Homo erectus) και του σημερινού νοήμονος ανθρώπου (Homo sapiens). Η ενότητα ολοκληρώνεται με εργαλεία από τη Λέσβο παλαιολιθικής εποχής από πυριτόλιθο που μας θυμίζουν την άρρηκτη σχέση μεταξύ της γεωλογικής δομής μιας περιοχής και της ανθρώπινης δραστηριότητας