Οι συλλογές της έκθεσης οργανώθηκαν με βάση τα ευρήματα της ΒΑ Χαλκιδικής. Για τον επισκέπτη εξελίσσονται χρονολογικά, από τα προχριστιανικά χρόνια ως την περίοδο του Βυζαντίου και τα νεώτερα χρόνια.

Ι. Προχριστιανική Χαλκιδική

Ως εισαγωγή στις αρχαιότητες της χριστιανικής περιόδου κρίθηκε αναγκαίο να εκτεθούν δείγματα από ευρήματα της ανατολικής Χαλκιδικής, που αντιστοιχούν στην προϊστορική και κλασσική-ρωμαϊκή περίοδο.

ΙΙ. Χριστιανική Χαλκιδική

Από ιστορική και αρχαιολογική άποψη τα σημαντικότερα εκθέματα είναι οι επιγραφές που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφικές εργασίες στην περιοχή. Από τους χριστιανικούς χρόνους η παλαιότερη επιγραφή βρέθηκε στην Βαρβάρα και περιλαμβάνει το όνομα ενός εκ των εργαζομένων στο έργο της ανέγερσης ων παλαιοχριστιανικών βασιλικών: ΖΩΤΗΚΟC KHΛΗΤΗC.

Το πλήθος των νομισμάτων, που βρέθηκαν στις ανασκαφές της περιοχής αποτελεί μεγάλο και σοβαρό ζήτημα. Η χρονολόγηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των νομισμάτων αυτών ανάγεται στον 6ο αιώνα, και αυτό αποτελεί λόγο προβληματισμού για το τι μπορεί να συνέβαινε στην περιοχή την περίοδο αυτή.

Παράλληλα, η ανεύρεση κοσμημάτων και άλλων κτερισμάτων μαζί με τα νομίσματα βοηθά στη χρονολόγησή τους, καθώς και άλλων ευρημάτων, για τα οποία μέχρι σήμερα υπήρχαν αμφιβολίες. Τα κοσμήματα που βρέθηκαν στις ανασκαφές αυτές, σκουλαρίκια, βραχιόλια, περιδέραια, είναι καλοδουλεμένα, κατά κανόνα αργυρά ή χάλκινα, ενώ απουσιάζουν τα χρυσά.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει για τα ευρήματα της μονής Ζυγού στα σύνορα του Αγίου Όρους. Πρόκειται για μεγάλο αριθμό σημαντικών ευρημάτων της συστηματικής ανασκαφής, που πραγματοποιεί η Εφορεία στο «Φραγκόκαστρο? και από τα οποία ξεχωριστή θέση κατέχει το μικρό μολύβδινο εύρημα, η βούλα, με τη μορφή του ταπεινού μοναχού Αθανασίου, του γνωστού οσίου Αθανασίου της Μεγίστης Λαύρας.

Μετά την οθωμανική κατάκτηση, τα Σιδηροκαύσια, η περιοχή δηλαδή του σημερινού χωριού Στάγειρα, αναπτύχθηκε σε μεγάλο μεταλλευτικό κέντρο με πρωτοποριακή οργάνωση και οχύρωση. Από τον σημαντικό αυτό αρχαιολογικό χώρο εκτίθεται ένα μεγάλο αγγείο το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία των μεταλλευμάτων σε εργαστήριο των Σιδηροκαυσίων.

ΙΙΙ. Ουρανούπολη

Η ιστορία των ογδόντα περίπου χρόνων της σύγχρονης Ουρανούπολης καθορίστηκε από την άφιξη των προσφύγων της Μικράς Ασίας, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εδώ το 1924, και τις εγκαταστάσεις του μετοχίου Προσφόρι της μονής Βατοπεδίου Αγίου Όρους. Μέχρις ότου οικοδομηθούν οι προσφυγικές κατοικίες, αξιοποιήθηκαν για τις άμεσες ανάγκες οι εγκαταστάσεις του μεγάλου μετοχιακού συγκροτήματος. Μέρος των εγκαταστάσεων αυτών αποτελεί σήμερα το συγκρότημα του πύργου, και λίγο μακρύτερα το χαλκαδιό και το κολληγάδικο, ενώ τα λοιπά κτίρια κατεδαφίστηκαν. Ο μεγάλος πύργος με την επιβλητική του παρουσία αποτελούσε πάντα κεντρικό σημείο αναφοράς για τον σύγχρονο οικισμό της Ουρανούπολης.

Οι Lochs που είχαν έλθει ως μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων, εγκαταστάθηκαν στον πύργο και από τη θέση αυτή προσέφεραν ουσιαστική βοήθεια προς τους πρόσφυγες και αργότερα τους σεισμοπαθείς του 1932.

IV. Ζεύγος Loch

H Joice και ο Sydney Loch αγγλικής-αυστραλιανής καταγωγής είχαν έλθει στην Ευρώπη ως μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων για την παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Για περισσότερο από 50 χρόνια, διαμένοντας μόνιμα στον πύργο, (o Sydney πέθανε το 1954, η Joice το 1982) προσέφεραν το κοινωνικό τους έργο στους κατοίκους της Ουρανούπολης και συνέγραψαν βιβλία. Στην έκθεση παρουσιάζεται φωτογραφικό και πρωτότυπο υλικό από τη δράση και το έργο των Loch.

V. Άγιον Όρος

Από το 1973 μέχρι σήμερα η 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων καλύπτει της ανάγκες αναστήλωσης μνημείων και συντήρησης των κειμηλίων. Το έργο αυτό παρουσιάζεται μέσα από πληροφοριακό (έντυπο-οπτικοακουστικό) υλικό.