Ο γραφικός οικισμός του Μολύβου, βρίσκεται σ' ένα ακρωτήριο στο βόρειο τμήμα της νήσου Λέσβου σε απόσταση 60 περίπου χλμ. από την πρωτεύουσα του νησιού τη Μυτιλήνη. Ο Μόλυβος είναι προσβάσιμος από την κύρια οδική αρτηρία από την Καλλονή μέσω του οικισμού της Πέτρας και από τον οδικό άξονα Συκαμιάς-Μυτιλήνης μέσω της Εφταλούς και του Βαφειού.

Το κάστρο του Μολύβου, στη θέση της αρχαίας Μήθυμνας (ή Μάθυμνα στην αιολική διάλεκτο) κατείχε στρατηγικής σημασίας θέση που επέτρεπε τον έλεγχο του βόρειου περάσματος προς τον Αδραμυττινό κόλπο. Για την μεσαιωνική ονομασία Μόλυβος ή Μόλιβος έχουν προταθεί δύο απόψεις. Σύμφωνα με την επικρατέστερη η ονομασία προέρχεται από τα σκούρα βαλσατικά πετρώματα, τα οποία οι ντόπιοι κάτοικοι θεώρησαν λανθασμένα ως μόλυβδο, ενώ κατά μία άλλη άποψη προέρχεται από παραφθορά της ονομασίας Mont ή Mole d' olives (βουνό ή λιμάνι ελιών) της εποχής των Γατελούζων.



Οι αναφορές των περιηγητών στο Μόλυβο, αν και αρκετές, είναι ως επί το πλείστον συνοπτικές και αρκετές φορές λανθασμένες και δεν μας παρέχουν ασφαλή στοιχεία για την αποκατάσταση της μορφής της πόλης και του κάστρου.



Η αμυντική οργάνωση του νησιού στην Πρώιμη και Μέση Βυζαντινή περίοδο δεν μας είναι καθόλου γνωστή. Ωστόσο ήδη στα τέλη του 7ου αι. μ.Χ. ο αστικός πληθυσμός είχε μειωθεί και η πόλη για την αντιμετώπιση του κινδύνου των επιδρομών περιορίστηκε στο χώρο του κάστρου. Τους επόμενους αιώνες γνώρισε διαδοχικές επιδρομές και λεηλασίες από ’ραβες (821-824), Σαρακηνούς (851, 1055), Ρώσους (864, 1027, 1089), Βενετούς (1128), Καταλανούς (τέλη 13ου αι. ), και Γενουάτες (αρχές 14ου αι.).



Το 1204 με την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους ο Μόλυβος μαζί με ολόκληρο το νησί παραχωρήθηκε στον Βαλδουίνο Β΄ της Φλάνδρας, για να επανέλθει στη βυζαντινή κυριαρχία το 1287.



Από την ανεπιτυχή πολιορκία του Μολύβου από τον ηγεμόνα της Φώκαιας Domenico Catteneo το 1334 μ.Χ. πληροφορούμαστε για την ύπαρξη ισχυρού κάστρου στο Μόλυβο ενώ άγνωστη παραμένει η εποχή ανέγερσής του.



Το 1355 μ.Χ. το νησί παραχωρήθηκε ως προίκα στον Γενοβέζο Φραγκίσκο Α΄ Γατελούζο, σύζυγο της αδελφής του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου. Η ειρηνική μετάβαση της εξουσίας σηματοδότησε μια περίοδο ηρεμίας και ευημερίας στο νησί που διήρκεσε μέχρι την οριστική κατάληψη της νήσου από τους Οθωμανούς το 1462, επί Μωάμεθ του Β΄.

Την κατάληψη του νησιού ακολούθησαν σφαγές και καταστροφές. Στον Μόλυβο εγκαταστάθηκε μεγάλος αριθμός Τούρκων. Οι χριστιανικοί πληθυσμοί μετατοπίστηκαν προς την ενδοχώρα με αποτέλεσμα την ίδρυση σημαντικών μεσόγειων οικισμών όπως η Αγιάσος, η Καλλονή και ο Μανταμάδος. Οι καταστροφές και οι λεηλασίες συνεχίζονται και κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Το 1544 ο παπικός στόλος αποβιβάστηκε στο νησί και έκαψε το Μόλυβο αλλά και κατά τη διάρκεια του Κρητικού πολέμου (1645-1669) στο λιμάνι του αγκυροβολούσαν τα τουρκικά πλοία και οι Γενίτσαροι επιδίδονταν σε επιδρομές στα γύρω χωριά.

Επί Τουρκοκρατίας έγιναν επισκευές προσθήκες και βελτιώσεις στο αμυντικό σύστημα του κάστρου. Σύμφωνα με την περιγραφή του περιηγητή R. Poccoke του 1739, το κάστρο κατοικούνταν από Τούρκους, ήταν ανθηρό και φυλασσόταν από στρατιωτικές δυνάμεις.

Η συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774) που νομιμοποιούσε την ναυτιλιακή δραστηριότητα των Ελλήνων υπό ρωσική σημαία, σηματοδότησε μια νέα εποχή για τους υπόδουλους Έλληνες με περισσότερες ελευθερίες, τόνωση της οικονομίας και άνοδο της ελληνικής αστικής τάξης.

Με βάση πληροφορίες των περιηγητών ήδη από το 1789 το κάστρο βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση.

Το 1839, η κατάργηση των ανισοτήτων ανάμεσα στους υπηκόους του οθωμανικού κράτους συνετέλεσε σε νέα άνοδο της ελληνικής αστικής τάξης.

Το 1912 απελευθερώθηκε το νησί αλλά η Μικρασιατική Καταστροφή που ακολούθησε του στέρησε το ζωτικό του χώρο και οδήγησε το λιμάνι του Μολύβου σε παρακμή.

Στο κάστρο έχουν γίνει εργασίες στερέωσης και συντήρησης. Σήμερα αποτελεί το σημαντικότερο επισκέψιμο μνημείο και παραχωρείται στο Δήμο Μήθυμνας για διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων.