ΠΑΛΑΤΙΑΝΟ. Μια ρωμαϊκή πόλη στα Κρούσσια όρη του Κιλκίς

Ο αρχαιολογικός χώρος του Παλατιανού βρίσκεται 20 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης του Κιλκίς, στον ορεινό όγκο των Κρουσσίων. Απλώνεται σε δύο γειτονικούς λόφους που επικοινωνούν μεταξύ τους με έναν στενό αυχένα και δεσπόζουν στην περιοχή ανάμεσα στους οικισμούς Κεντρικό και Παλατιανό. Τα ερείπια της οικιστικής εγκατάστασης καταλαμβάνουν την κορυφή και την ανατολική πλαγιά του βόρειου λόφου, ενώ στο νότιο λόφο και στις υπώρειες των δύο λόφων εκτεινόταν πιθανότατα το νεκροταφείο του οικισμού. Πρόκειται για μια στρατηγική θέση με τον ποταμό Γαλλικό (Εχέδωρο στην αρχαιότητα) στα νότια και τον όγκο των Κρουσσίων στα βορειοανατολικά, η οποία εξασφάλιζε τον έλεγχο των διαβάσεων από Βορρά προς Νότο και από Δύση προς Ανατολή.

Ο αρχαιολογικός χώρος εντοπίστηκε το 1960, όταν βρέθηκαν εκεί τυχαία τέσσερα μαρμάρινα αγάλματα και ενεπίγραφες πλάκες. Οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν το 1961 από την Φωτεινή Ζαφειροπούλου, το 1965 και 1966 από τον Φώτιο Πέτσα και το 1977 από την Λιάνα Παρλαμά και έφεραν στο φως μικρά τμήματα κτισμάτων και οχυρωματικού περιβόλου, καθώς και ευρήματα που προσδιόριζαν τη ζωή της πόλης κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο. Η συστηματική ανασκαφική έρευνα του χώρου ξεκίνησε το 1993 από την Ηλέκτρα Αναγνωστοπούλου-Χατζηπολυχρόνη και συνεχίστηκε ως το τέλος περίπου της ίδιας δεκαετίας, ενώ κάποιες συμπληρωματικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν ως το 2003. Με την ένταξη του Παλατιανού στο Γ΄ ΚΠΣ σχεδιάστηκε ένα πρόγραμμα εργασιών με στόχο τη δημιουργία ενός επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου.

Έχει υποστηριχθεί ότι η πόλη που αποκαλύφθηκε ταυτίζεται με το γνωστό από αρχαίες πηγές Ίωρον, ωστόσο, η ταύτιση αυτή δεν επιβεβαιώνεται με επιγραφικά τεκμήρια ως σήμερα.