ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
 
 
Το νεκροταφείο των τύμβων, που εκτείνεται σε μια μεγάλη έκταση μεταξύ των χωριών Παλατίτσια και Βεργίνα και εντυπωσιάζει τους επισκέπτες της περιοχής με τους πολυάριθμους λοφίσκους του, τύμβους, περιέχει ταφές που χρονολογούνται στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου (1000 - 700 π.Χ.) και ταφές των υστεροκλασικών και ελληνιστικών χρόνων (4ος - 2ος αι. π.Χ.). Η μεγάλη ποσότητα των ευρημάτων του και η σπουδαιότητά τους προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για τον οικισμό που είχε ανθίσει στην περιοχή και για τους κατοίκους του, οι οποίοι διέθεταν υψηλό βιωτικό επίπεδο, ενώ σορισμένες ταφές πιθανόν να ανάκαν σε πρόσωπα με σπουδαία πολιτικά και ιερατικά αξιώματα.

Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ οικισμού και νεκροταφείου ήταν ένας χείμαρρος (το «ρέμα της Παλιοπαναγιάς»), ο οποίος καθορίζει τα νότια και ανατολικά όρια του νεκροταφείου. Οι πρωιμότεροι τύμβοι κατασκευάστηκαν στο βόρειο τμήμα του νεκροταφείου, μάλλον σε μεγάλη απόσταση από την πιθανή θέση του γεωμετρικού οικισμού. Με το εξέλιξη του οικισμού και την αύξηση του πληθυσμού του, το νεκροταφείο άρχισε να επεκτείνεται προς το νότο και να πλησιάζει την πόλη. Οι αρχαιότεροι τύμβοι σχημάτιζαν συστάδες από 3 ως 8 τύμβους, που πιθανόν ανήκαν σε γένη. Μέσα σε κάθε τύμβο είχαν γίνει πολλές ταφές, από 4 ως 15 ταφές. Μερικοί από τους τύμβους χρησιμοποιήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπου θάφτηκαν περισσότερες από μια γενιές. Κάποιοι από τους τύμβους διαθέτουν κυκλική πέτρινη κρηπίδα, στοιχείο που μαρτυρεί επιμελέστηρη κατασκευή ή και καθορισμό του ταφικού χώρου.

Στη μεγάλη έκταση του νερκοταφείου των τύμβων υπάρχουν περισσότεροι από 300 μικροί τύμβοι, οι οποίοι πυκνώνουν προς το νότο. Οι περισσότεροι τύμβοι έχουν διάμετρο 15 - 20 μ. και ύψος 0,50 - 1 μ. Σε κάποιες περιτπώσεις διάμετρος και ύψος είναι πολύ μεγαλύτερα από το συνηθισμένο μέγεθος. Το έθιμο ταφής που κυριαρχεί είναι αυτό του ενταφιασμού. Ελάχιστες καύσεις έχουν βρεθεί μέχρι τώρα. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί και το γεγονός ότι λόγω της σύστασης του χώματος (καθαρό κοκκινόχωμα) δε διατηρήθηκαν οι σκελετοί των νεκρών. Τα μοναδικά υπολείματα που διασώθηκαν ήταν τα δόντια των νεκρών. Οι νεκροί θάβονταν σε απλούς λάκκους, οι οποίοι σκάβονταν στην επίχωση του τύμβου ή και στο έδαφος κατω από τον τύμβο. Σε λίγες περιπτώσεις ο τάφος ήταν μια απλή λίθινη κατασκευή, ενώ σε αρκετές άλλες ο νεκρός τοποθετούνταν σε μεγάλο πιθάρι.

Οι αντρικές ταφές περιέχουν συνήθως όπλα από σίδερο. Το πιο συνηθισμένο αντικείμενο είναι ένα μικρό σε μέγεθος μαχαίρι, αλλά το πιο σπουδαίο το ξίφος. Ο μεγάλος αριθμός ξιφών που βρέθηκαν στις ταφές δημιουργεί μια αξιόλογη ομάδα για τη μελέτη του όλπου αυτού στη γεωμετρική περίοδο. Αντίθετα τα κτερίσματα των γυναικείων ταφών είναι πλουσιότερα και διαφωτιστικά αναφορικά με τη γυναικεία ενδυυμασία και καλλωπισμό. Κοσμήματα (περίαπτα, περιδέραια, περόνες, οκτώσχημες και τοξωτές πόρπες, βραχιόλια, σφηκωτήρες κ.ά.) συνήθως από μπρούντζο και σπανιότερα από χρυσό ή ημιπολύτιμους λίθους συνόδευαν τις γυναικές στη μετά θάνατο ζωή. Το πιο συνηθισμένο κόσμημα ήταν οι οκτάσχημες πόρπες, οι οποίες είχαν και κειτουργική χρήση, καθώς συγκρατούσαν το ένδυμα, τον πέπλο, στη θέση των ώμων. Η ύπαρξη βραχιολιών και στα δύο χέρια οδηγεί στην υπόθεση ότι ο πέπλος ήταν αχειρίδωτος (χωρίς μανίκια). Ορισμένες φορές το ένδυμα διέθετε και ζώνη, υφασμάτινη ή δερμάτινη. Τέλος, σύνηθες φαινόμενο, τόσο σε αντρικές όσο και γυναικείες ταφές, ήταν η τοποθέτηση κατά κανόνα δύο αγγείων (μια πρόχους και ένα ανοιχτό αγγείο τροφής). Το μεγάλο πλήθος της κεραμικής ήταν χειροποίητη, ενώ υπήρχαν και πολλά τροχήλατα αγγεία, που διαθέτουν όλα τα στοιχεία της πρωτογεωμετρικής περιόδου. Τα πρωτογεωμετρικά αγγεία του νεκροταφείου των τύμβων είναι τροχήλατα και έχουν την τυπική διακόσμηση της περιόδου αυτής με ομόκεντρους κύκλους ή ημικύκλια.

Πολλοί τύμβοι κάλυπταν ταφές της υστεροκλασικής και ελληνιστικής περιόδου. Τα κτερίσματα των τάφων αυτών είναι συνήθως απλά αγγεία, σιδερένια όπλα και λιγοστά μικροαντικείμενα, καθώς πρόκειται για ταφές ανθρώπων από χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Οι πλούσιοι της περιόδου αυτοί θάβονταν σε κτιστούς τάφους, όπου τοποθετούσαν πολύτιμα κτερίσματα (χρυσά, ασημένια και χάλκινα κοσμήματα και αγγεία). Οι τάφοι αυτοί έχουν βρεθεί συλημένοι ήδη από την αρχαιότητα.