Ο οικισμός, στον οποίο ανήκει το νεκροταφείο, βρισκόταν στο λόφο του μεταγενέστερου βυζαντινού κάστρου, που συνδυάζει τα φυσικά πλεονεκτήματα της άμυνας και εξασφαλίζει στους κατοίκους προσβασιμότητα σε πόσιμο νερό από ρέοντα χείμαρρο στις υπώρειες του.



Νεκροταφείο εποχής Σιδήρου



Στη θέση Παλιό Γυναικόκαστρο του Κιλκίς 57 χλμ. βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης, ανασκάφηκε νεκροταφείο της εποχής του σιδήρου (12ος- 9ος/8ος αι. π.Χ.) Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η καθολική, σχεδόν, χρήση του εθίμου της καύσης των νεκρών, έναντι της περιορισμένης χρήσης του ενταφιασμού.

Η ανιχνεύσιμη διαδικασία του τελετουργικού της ταφής, περιλάμβανε την καύση του νεκρού, τα υπολείμματα της οποίας συγκεντρώνονταν σε αγγεία (τεφροδόχα) και την εναπόθεσή τους μέσα σε λίθινους οικογενειακούς περιβόλους διαμέτρου 3μ. περίπου. Οι περίβολοι καλύπτονταν με λιθοσωρό, στη μορφή μικρών τύμβων. Η επάλληλη και μακρόχρονη χρήση των περιβόλων διατάραξε τα αρχικά τους όρια με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ενιαίου τυμβόσχημου λιθοσωρού. Στα όρια του τυμβόσχημου πυρήνα, εντοπίσθηκαν ενταφιασμοί σε κιβωτιόσχημους τάφους και σε πιθάρια. Οι σχέσεις κοινωνικής συνοχής, που αποκαλύπτονται από τη μακραίωνη και συνεχή χρήση του ταφικού χώρου, υποδηλώνουν ένα ομοιογενές κοινωνικό ιστό, χωρίς διαφοροποιήσεις ή μεταβολές στη σύνθεση της τοπικής κοινότητας.

Αξιοσημείωτο στοιχείο του νεκροταφείου, είναι επίσης η παρουσία στα ΒΔ του τύμβου, ενός στρώματος με έντονα υπολείμματα στάχτης και οστών, το οποίο πιθανότατα πρέπει να σχετισθεί με χώρο διεξαγωγής νεκρικών εθιμικών τελετουργιών.

Στην πολυπληθή ομάδα των τεφροδόχων συγκαταλέγονται αμφορείς, οπισθότμητες οινοχόες, φιάλες και κάνθαροι, με τεχνικές διακόσμησης, που επιβιώνουν από την ύστερη εποχή του χαλκού, όπως η εγχάρακτη, η εμπίεστη, η ονυχωτή με σαφείς επιδράσεις βορειότερων προτύπων, ενώ η παρουσία της νοτιότερης γραπτής διακόσμησης είναι ισχνότερη. Το κτερισματικό υλικό περιορίζεται σε ενδεικτικά του φύλου των νεκρών αντικείμενα, κυρίως σιδερένια όπλα και χάλκινα κοσμήματα, τα οποία είχαν τοποθετηθεί στο εσωτερικό των τεφροδόχων. Η ποικιλία και ο αριθμός τους αντικατοπτρίζει το βιοτικό επίπεδο, τις σχέσεις και τις επαφές της κοινωνίας του Γυναικοκάστρου με σύγχρονούς της οικισμούς.