O Αρχαιολογικός Χώρος

(Κεντρική κάτοψη)

Ο σύγχρονος επισκέπτης αποβιβάζεται σε μια μικρή τεχνητή χερσόνησο ανάμεσα στο Ιερό Λιμάνι (1) σκεπασμένο κατά το μεγαλύτερο μέρος σήμερα από τα μπάζα των ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής στις αρχές του 20ου αιώνα - και στα Εμπορικά Λιμάνια (2). Περνώντας από την στην Πλατεία των Κομπεταλιαστών (3), μια από τις αγορές της αρχαίας πόλης με δύο ναίσκους του Ερμή, και ακολουθώντας την Ιερή Οδό (5) που σχηματίζεται ανάμεσα σε δύο στοές (4, 6) φθάνει στα Προπύλαια του Ιερού (8) . Αμέσως δεξιά των Προπυλαίων είναι ο Οίκος των Ναξίων (10). και η τεράστια μαρμάρινη βάση του κολοσσικού αγάλματος του Απόλλωνα, τμήματα του οποίου μπορεί να δει κανείς στο είναι Ιερό της Άρτεμης (22). Βόρεια από τη βάση είναι οι τρεις ναοί του Απόλλωνα (12-14), και απέναντι τους ο Κερατών (15), πανάρχαιος βωμός που, σύμφωνα με την παράδοση, οικοδομήθηκε από τον ίδιο τον Απόλλωνα. Οι πέντε Οίκοι ή Θησαυροί (24-28), στέγαζαν πολύτιμα αφιερώματα των πόλεων. H Στοά (34)που αφιέρωσε στο θεό ο βασιλιάς των Μακεδόνων Αντίγονος Γονατάς γύρω στο 250 π.Χ. αποτελεί το βόρειο όριο του Ιερού. Στο Ιερό περιλαμβάνονται επίσης τα διοικητικά κτήρια της πόλης: το Βουλευτήριον (29), το Πρυτανείον (30) και το Εκκλησιαστήριον (38). Το μακρόστενο Μνημείο με τους Ταύρους (31) οικοδομήθηκε στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. για να στεγάσει μια τριήρη, αφιέρωμα του Δημήτριου του Πολιορκητή.

Η βόρεια έξοδος του Ιερού είναι ανάμεσα στη Γραφή (37) και το Εκκλησιαστήριο (38). Στο Δωδεκάθεο (42) βρέθηκαν σημαντικά αρχαϊκά αγάλματα των δώδεκα θεών, που μπορεί κανείς να δει στο Μουσείο (68). Απέναντι στο Μνημείο του Γρανίτη (43) είναι το Λητώον (44) , ναός του 6ου αι. π.Χ. αφιερωμένος στη μητέρα των δύο θεών, και πίσω από αυτό η Αγορά των Ιταλών (45), χώρος συνάντησης των Ιταλών εμπόρων, που οικοδομήθηκε γύρω στο 100 π.Χ. Οι Λέοντες (47), αφιέρωμα των Ναξίων γύρω στο 600 π.Χ., ήταν τοποθετημένοι στη μια πλευρά της λεωφόρου που ξεκινούσε από το αρχαϊκό λιμάνι του Σκαρδανά (54) και οδηγούσε στο Ιερό. Στο μεγάλο κτήριο (49) στεγαζόταν ο σύλλογος εμπόρων τραπεζιτών και πλοιοκτητών από την Βηρυτό. Βορειότερα είναι μία από τις νεότερες συνοικίες της αρχαίας πόλης. Τα μαγαζιά στα ανατολικά του Ιδρύματος των Ποσειδωνιαστών (48) και στην Αγορά της Λίμνης (58) είναι εργαστήρια, αρτοπώλια και οινοπώλια.


Η Οικία της Λίμνης (59) είναι ένα τυπικό παράδειγμα κατοικίας του τέλους του 2ου αι. π.Χ. Τα δωμάτια αναπτύσσονται γύρω από μια κεντρική υπαίθρια αυλή που περιβάλλεται από στοές. Κάτω από το κεντρικό τμήμα της αυλής υπάρχει μεγάλη δεξαμενή στην οποία συγκεντρωνόταν το νερό της βροχής από τη στέγη. Στο ισόγειο είναι οι χώροι υποδοχής και εστίασης, το μαγειρείο, το αποχωρητήριο, άλλοι βοηθητικοί χώροι του σπιτιού και τα δωμάτια των σκλάβων. Στον επάνω όροφο ήταν τα ιδιαίτερα δωμάτια των ιδιοκτητών και τα δωμάτια των γυναικών. Κοντά στην Οικία της Λίμνης είναι η Παλαίστρα του Γρανίτη (60) και η Παλαίστρα της Λίμνης (61). Και οι δύο Παλαίστρες αποτελούνται από μια κεντρική αυλή γύρω από την οποία είναι στοές, χώροι άθλησης, εξέδρες για συζητήσεις, αποδυτήρια, λουτρά, αποχωρητήρια κλπ.


Περνώντας πλάι στην Ιερή Λίμνη (46), που επιχώθηκε το 1925, μετά από μια επιδημία ελονοσίας, και την Αγορά των Ιταλών (45) φθάνουμε στην μεγάλη λεωφόρο βόρεια του Ιερού. Οι επισκέπτες που έχουν περισσότερο χρόνο μπορούν, συνεχίζοντας αυτό το δρόμο προς τα ανατολικά, να επισκεφθούν το Αρχηγέσιον (71), το Γυμνάσιον (72), το Στάδιον (73), τη Συνοικία του Σταδίου (74) και τη Συναγωγή (75).


Η Μινώα Κρήνη (66) ήταν ένα στεγασμένο τετράγωνο πηγάδι του 6ου αι. π.Χ. Απέναντι από το ανατολικό άκρο της Στοάς του Αντιγόνου (34) ο Καρύστιος, ο οποίος είχε νικήσει ως χορηγός θεατρικής παράστασης (γύρω στο 300 π.Χ.) αφιέρωσε στο Διόνυσο ένα φαλλό πάνω σε ψηλή βάση με ανάγλυφες παραστάσεις του θεού και των συνοδών του (67). Τον 2ο αιώνα διαμορφώθηκε πλάι στη βάση ο ναΐσκος του θεού με μορφή απλής εξέδρας και τοποθετήθηκε συμμετρικά ένας δεύτερος φαλλός στο άλλο άκρο. Στο εσωτερικό της εξέδρας ήταν τοποθετημένο άγαλμα γυμνού Διόνυσου, καθισμένου νωχελικά σε θρόνο, ανάμεσα σε δύο αγάλματα ηθοποιών με κουστούμι Παπποσιληνού (Μουσείο). Βόρεια του μνημείου είναι κατοικίες και καταστήματα (65) και ο δρόμος που οδηγεί στο Μουσείο Δήλου (68), στο οποίο φυλάσσονται τα ευρήματα από τις ανασκαφές Δήλου, που περιλαμβάνουν (ολόκληρα ή τμήματα) περίπου 30.000 αγγεία, ειδώλία, μικροαντικείμενα, 8.000 γλυπτά, 3.000 επιγραφές. Το μεγαλύτερο μέρος των γλυπτών και ένα μικρό μέρος των αγγείων και των μικροαντικειμένων εκτίθενται στις έντεκα αίθουσες του Μουσείου.

Στα νότια του Μουσείου ένα σύγχρονο μονοπάτι, κατασκευασμένο πάνω από τις συνοικίες που δεν έχουν ανασκαφεί, οδηγεί στο Ιερό των Συρίων Θεών (86) και το Ιερό των Αιγυπτίων Θεών (87). Ο ναΐσκος που διακρίνεται από μακριά είναι ο Ναός της Ίσιδας με το άγαλμα της Θεάς ακόμη στο εσωτερικό του. Το Ιερό της Ήρας (88) είναι σε ένα ειδικά διαμορφωμένο άνδηρο στους πρόποδες του Κύνθου. Στην πλαγιά του λόφου είναι το Ιερό της Αγαθής Τύχης (89) και το Άντρο του Ηρακλή (90), μια φυσική χαράδρα στεγασμένη με τεράστιους γρανιτόλιθους. Μια μεγάλη σκάλα, εν μέρει λαξευμένη στο φυσικό βράχο, οδηγεί στην κορυφή του Κύνθου, στο Ιερό του Δία και της Αθηνάς (91), απ όπου έχει κανείς μια εξαιρετική θέα στις Κυκλάδες ολόγυρα.


Η Οικία με τα Δελφίνια (92) και η Οικία με τα Προσωπεία (93) είναι πλούσιες ιδιωτικές κατοικίες με θαυμάσια ψηφιδωτά δάπεδα. Μετά τον Ξενώνα (94) και το Θέατρο (95) με την εντυπωσιακή δεξαμενή (97), μπαίνει κανείς στον κεντρικό δρόμο της συνοικίας του Θεάτρου, της παλιότερης συνοικίας της αρχαίας πόλης. Η Οικία με την Τρίαινα (98) είναι η πλούσια κατοικία ενός εμπόρου ή πλοιοκτήτη. Στην Οικία με τον Διόνυσο (99) βρέθηκε το εξαιρετικό ψηφιδωτό του θεού Διόνυσου που ιππεύει μια τίγρη (Μουσείο), ενώ στην Οικία της Κλεοπάτρας (100) σώζονται τα αγάλματα των ιδιοκτητών.

Ο στενός, πλακοστρωμένος δρόμος οδηγεί πίσω στην Αγορά των Κομπεταλιαστών (3), απ’ όπου ξεκίνησε η περιήγηση.