Η πόλη του Κιερίου ιδρύθηκε στα ιστορικά χρόνια δυτικά του Σοφαδίτικου ποταμού που στην αρχαιότητα έφερε το όνομα «Κουάριος» ή «Κουράλιος», στη θέση της ομηρικής «Άρνης». Το Κιέριον αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς ως Κιάριον, Κίερον ή Πιέριον.

Η «Άρνη» άκμασε ιδιαίτερα κατά τη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη αντίστοιχης κεραμικής στα ΝΔ της ακρόπολης της αρχαίας πόλης στη θέση «Μακριά Μαγούλα» κατά τις σωστικές ανασκαφικές έρευνες μέσα στον σύγχρονο οικισμό του Πύργου Κιερίου, αλλά και στην ακρόπολη στη θέση «Ογλάς». Στα ιστορικά χρόνια η πόλη «Άρνη» μετονομάσθηκε σε Κιέριο.

Κατά την κλασική εποχή το Κιέριον αναπτύχθηκε οικονομικά και διέθετε όλα τα χαρακτηριστικά της πόλης ? κράτους. Στο πρώτο μισό του 4ου αι. π.Χ. χαρακτηρίστηκε πρωτεύουσα της Θεσσαλιώτιδας και κόπηκαν τα πρώτα χάλκινα και αργυρά νομίσματα με την επιγραφή ΚΙΕΡΙΕΩΝ. Στις παραστάσεις των νομισμάτων εικονίζονταν ο Δίας να κρατά αετό στο αριστερό του χέρι, κεφαλή της νύμφης Άρνης, ή η Άρνη ως κοριτσάκι να παίζει αστραγάλους, κεφαλή του Ποσειδώνα δαφνοστεφανωμένη ή κεφαλή του Απόλλωνα, ίππος που καλπάζει ή ο θεός Ασκληπιός καθισμένος σε βράχο και μπροστά του φίδι που ελίσσεται.

Η λατρεία δε του Ασκληπιού, επαληθεύτηκε από την εύρεση ιερού αφιερωμένου σ? αυτόν στη χώρα του Κιερίου, στην κτηματική περιφέρεια των Αγίων Θεοδώρων, στη θέση «Παλιόκαστρα», περίπου 3 χλμ. ΒΔ του Κιερίου. Το ιερό χρονολογείται στον 4ο με 3ο αι. π.Χ., ενώ το 2ο αι. π.Χ. ανακαινίζεται και παίρνει μνημειακή μορφή.

Από επιγραφικά στοιχεία αντλούμε, επίσης, την πληροφορία της λατρείας του ήρωα Ηρακλή και της πιθανής ύπαρξης ιερού του στο Κιέριο, ενώ στην πόλη λάτρευαν και την Αθηνά Ιτωνία και τον Ποσειδώνα Κουέριο.



Η πόλη ? τα τείχη



Στην κορυφή του ασβεστολιθικού λόφου «Ογλάς», που περιβάλλεται από τους ποταμούς Σοφαδίτικο στα ανατολικά και Οργόζινο στα δυτικά, είναι ορατά τα τείχη της ακρόπολης. Το μέσο πλάτος του τείχους στην ακρόπολη αγγίζει τα 2.00 μ., ενώ στην πεδιάδα τα 3.50 μ. Στη ΒΑ πλευρά της ακρόπολης παρατηρείται ισχυρός πύργος, κατασκευασμένος κατά το ισοδομικό σύστημα, από τον οποίο ξεκινούσε το βόρειο σκέλος του τείχους της πόλης που κατέβαινε ως κάτω στην πεδιάδα.

Κατά τη διάρκεια του καθαρισμού και της διαμόρφωσης του αρχαιολογικού χώρου, αποκαλύφθηκαν πύργοι στη νότια και δυτική πλευρά της ακρόπολης. Στο εσωτερικό της και κατά μήκος της εσωτερικής παρειάς των τειχών της, παρατηρήθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα διαφόρων οικημάτων.

Σε ορισμένα σημεία, κυρίως στη βόρεια και νότια πλευρά της ακρόπολης, το τείχος ήταν κατασκευασμένο με τεράστιους, πολυγωνικά διαμορφωμένους ογκόλιθους, ενώ σε άλλα παρατηρήθηκαν διάφορες οικοδομικές φάσεις των αρχαϊκών, κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων.

Τα τείχη περιέβαλαν την αρχαία πόλη από τη βόρεια, ανατολική και νότια πλευρά. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός της ύπαρξης τάφρου που περιέτρεχε το πεδινό τμήμα του τείχους, μέρος της οποίας διατηρήθηκε στα ανατολικά και ΝΑ. Έξω δε από την ακρόπολη, στις νοτιοδυτικές παρυφές του λόφου «Ογλάς», διαπιστώθηκαν ίχνη αρχαίας λατόμησης.

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών ερευνών, αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα μεγάλων οικοδομημάτων, πιθανότατα δημόσιου χαρακτήρα, στα ανατολικά και νότια πρανή του λόφου. Επίσης αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της πόλης των ιστορικών χρόνων και συγκεκριμένα τμήματα οικιών με δωμάτια, δάπεδα, λουτρά και αποθηκευτικούς χώρους αποκαλύφθηκαν κάτω από το σύγχρονο οικισμό.

Συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός κινητών ευρημάτων, όπως υφαντικά βάρη, χάλκινα νομίσματα, σιδερένιες και χάλκινες αιχμές βελών, καθώς και κεραμική κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Ακόμη παρατηρήθηκαν τμήματα κεραμίδων στέγης, ορισμένα από τα οποία έφεραν σφραγίσματα με το επίθετο των κατοίκων ΚΙΕΡΙΕΩΝ.

Ο σημαντικός και πρωταγωνιστικός ρόλος της πόλης του Κιερίου συνεχίστηκε και κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή, ενώ πιθανότατα έπαψε να υπάρχει κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους.