Το αρχαιολογικό ενδιαφέρον της συγκεκριμένης θέσης κατέδειξε αρχικά η ανασκαφική και επιφανειακή έρευνα που διεξήχθηκε στην ευρύτερη περιοχή του Κιλκίς κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων του «Μακεδονικού Μετώπου» 1915-1918 από Βρετανούς αρχαιολόγους ενταγμένους στα Βρετανικά συμμαχικά στρατεύματα της Στρατιάς της Ανατολής.

Η συγκεκριμένη αρχαιολογική θέση περιλαμβάνει μία (προϊστορική) Τούμπα (Vardarophtsa) ? Τράπεζα (ιστορικών χρόνων) στο νότιο άκρο του σύγχρονου χωριού, στην ανατολική όχθη του ποταμού Αξιού, στην περιφέρεια της οποίας εντοπίστηκαν επίσης νεκροταφεία της κλασικής και της ρωμαϊκής περιόδου.

Η ανασκαφή (δοκιμαστικές τομές) στην πλαγιά της Τούμπας αποκάλυψε οικιστικά επίπεδα με κατάλοιπα καμένων καλυβών, με τοιχοποιία κατασκευασμένη με την κλαδόπλεκτη, καλαμωτή και πλινθόκτιστη τεχνική, καθώς και με λίθινες υποδομές. Βασισμένος στα σωζόμενα οικοδομικά κατάλοιπα ο ανασκαφέας υποθέτει την ύπαρξη πλατφορμών επάνω στις οποίες ανεγείρονταν οι οικίες. Μικρές ομάδες λίθων σηματοδοτούν την πιθανή ύπαρξη εστιών, με τις οποίες συσχετίζονται απανθρακωμένοι σπόροι και ξύλινες δοκοί, μυλόλιθοι και επίπεδες πέτρες.

Στην κεραμική που προήλθε από την ανασκαφική έρευνα αντιπροσωπεύονται όλες οι φάσεις της Εποχής Χαλκού (Πρώιμη, Μέση, Ύστερη), η Πρώιμη Εποχή Σιδήρου, καθώς επίσης και όλες οι μεταγενέστερες φάσεις κατοίκησης στην ευρύτερη περιοχή της κοιλάδας του Αξιού μέχρι τον 3ο αιώνα π.Χ. Αντίθετα δεν εκπροσωπείται η Νεολιθική εποχή. Το κύριο οικιστικό επεισόδιο καλύπτει την Υστεροελλαδική ΙΙΙ φάση (έχει αναγνωρισθεί Μυκηναϊκού τύπου κεραμική, τοπική και εισηγμένη) και τη μετάβαση από την Ύστερη Εποχή Χαλκού έως την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου.

Για την αρχαιολογική θέση του Αξιοχωρίου προτείνεται η ταύτισή της με την αρχαία πόλη της Αμυδώνος, η οποία θεωρείται ως η Ομηρική πρωτεύουσα της Παιονίας στη περιοχή του κάτω ρου του Αξιού.

Η ακριβής θέση της Αμυδώνας, ωστόσο, δεν είναι βέβαιη, καθώς πιθανολογείται, σύμφωνα με μία εκδοχή (από τον Βρετανό αρχαιολόγο W. Heurtley και τον Βρετανό ιστορικό N. Hammond), ότι, λόγω της έκτασης και της κεντρικής θέσης αυτής της εγκατάστασης σε σχέση με τους υπόλοιπους οικισμούς της περιοχής, βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο κοντά στο Αξιοχώρι (Βαρδαρόφτσα), παρά τον Αξιό ποταμό, μεταξύ Αξιοχωρίου και Άσπρου. Σύμφωνα όμως, με μία δεύτερη λιγότερο πιθανή εκδοχή (από τον Βρετανό αρχαιολόγο S. Casson), στηριγμένη σε πληροφορία του Ομήρου ότι κοντά στην πόλη της Αμυδώνας υπήρχε πηγή, η θέση της αρχαίας πόλης συνδέεται με την θέση Αμάτοβο, δηλαδή το σημερινό χωριό Άσπρος.

Ο Στράβων (τέλη 1ου αι. π.Χ. ? πρώιμος 1ος αι. μ.Χ.) αναφέρεται στην καταστροφή της Αμυδώνος από τους Αργεάδες Μακεδόνες και ο Στέφανος Βυζάντιος (6ος αι. μ.Χ.) αναφέρει στο λήμμα: Αμυδών, πόλις Παιονίας.

Κατά την αρχαϊκή περίοδο η Αμυδών αποτελώντας μία από τις πιο στρατηγικές θέσεις της κεντρικής Μακεδονίας ξεχώριζε ως μείζον πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο ανάμεσα στους γύρω οικισμούς (Ίχνες - σημερινά Κουφάλια, Ευρωπός, Ειδομένη, Γόρτυνα, Καλλίνδοια, Τσαουσίτσα, Λιμνότοπος, Βράγυλος ? σημερινό Μεταλλικό).

Στους Περσικούς Πολέμους η περιοχή καταλαμβάνεται από τους Πέρσες, ενώ μετά την υποχώρησή τους, τον 5ο αιώνα, περιέρχεται στην κυριαρχία των Μακεδόνων υπό τον Αλέξανδρο Α΄ με την ονομασία Αμφαξίτιδα.