ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΕΚΘΕΣΕΙΣ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΦΩΤΟΘΗΚΗ
 
 
 
Εκθέσεις
| Περιγραφή | | Εκθέματα |

Από τα Ηλύσια πεδία στο χριστιανικό παράδεισο

 
Τοιχογραφία Σωσάννας
Η έκθεση έχει ως θέμα την ταφή των νεκρών και τα κοιμητήρια της παλαιοχριστιανικής περιόδου (4ος-7ος αι. μ.Χ.), εποχής που χαρακτηρίζεται από τη μετάβαση από την ειδωλολατρεία στο χριστιανισμό. Η έκθεση εστιάζει στο θέμα της συνέχειας από τη ρωμαϊκή περίοδο, καθώς, με εξαίρεση την καύση των νεκρών, η χριστιανική εκκλησία αποδέχθηκε και υιοθέτησε όλες τις υπόλοιπες ταφικές συνήθειες. Τα Ηλύσια Πεδία της αρχαιότητας, ο τόπος ευημερίας, όπου πήγαιναν μετά θάνατον οι εκλεκτοί των θεών, δίνουν τη θέση τους στο χριστιανικό Παράδεισο και η μεταβολή αυτή επηρεάζει κυρίως την εικονογραφία της εποχής, τα σύμβολα και τα κείμενα, που σώζονται στους τάφους. Η συλλογή των παλαιοχριστιανικών ταφικών τοιχογραφιών του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, που προέρχονται κυρίως από την πόλη της Θεσσαλονίκης, είναι από τις πιο σημαντικές σε όλο τον κόσμο.

Η έκθεση είναι οργανωμένη θεματικά. Παρουσιάζονται η τυπολογία και η μορφή των παλαιοχριστιανικών τάφων, τα αντικείμενα που τοποθετούνταν μέσα σε αυτούς και συνόδευαν τους νεκρούς, καθώς και οι ταφικές τοιχογραφίες, που προέρχονται κυρίως από τη Θεσσαλονίκη. Είναι εντυπωσιακή η έκθεση ολόκληρων ταφικών μνημείων, που έχουν μεταφερθεί στο χώρο του μουσείου από τα νεκροταφεία της πόλης. Τα ευρήματα των τάφων εκτίθενται είτε κατά είδος ώστε να δίνουν πληροφορίες για την τέχνη, την τεχνολογία και τις συνήθειες της καθημερινής ζωής ή κατά τάφο προέλευσης ώστε να έχει ο επισκέπτης μία εικόνα για τον αριθμό και την ποικιλία των αντικειμένων που περιείχε μία ταφή. Την έκθεση πλαισιώνουν επεξηγηματικά κείμενα και εποπτικό υλικό, ενώ στο πατάρι που δημιουργήθηκε στο κέντρο της αίθουσας δίνονται πληροφορίες για την τοπογραφία των νεκροταφείων και για τα ταφικά έθιμα της εποχής. Η έκθεση αυτή μαζί με τέσσερις άλλες εκθέσεις ισάριθμων ευρωπαϊκών μουσείων (Βρετανικό, Κολωνίας, Λάιντεν, Στοκχόλμης) συμμετέσχε στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα “Transformation of the Roman World A.D. 400-900” του European Science Foundation.
  
 
Συντάκτης
Δ. Ναλπάντης, αρχαιολόγος
  
 

Ενότητες της Έκθεσης
 
- Τυπολογία τάφων
Στο πρώτο μέρος της έκθεσης παρουσιάζονται οι διάφοροι τύποι των τάφων από τους πιο φτωχικούς, τους λεγόμενους κεραμοσκεπείς, που αποτελούνται από κεραμίδες στέγης, μέχρι τους πιο ακριβούς, που είναι οι μαρμάρινες σαρκοφάγοι. Άλλοι τύποι τάφων είναι οι εγχυτρισμοί, οι κιβωτιόσχημοι και οι καμαροσκεπείς.

- Σήμανση τάφων
Παρουσιάζεται μία ομάδα από μαρμάρινες επιτύμβιες επιγραφές. Οι επιτύμβιες επιγραφές είναι πηγή πολλών πληροφοριών σχετικά με την κοινωνία και τις αντιλήψεις της κάθε εποχής. Εκτός από τα ονόματα του νεκρού και των οικείων του αντλούμε πληροφορίες για τις διάφορες ονομασίες των τάφων, για το κόστος τους, για τα επαγγέλματα της εποχής, κ.ά.

- Ταφικά σύνολα αντικειμένων κατά τάφο
Εκτίθενται τα αντικείμενα που έβαζαν στους τάφους των νεκρών ως ενότητες ευρημάτων ενός τάφου, όπου φαίνεται η ποικιλία των αντικειμένων που συνόδευε κάθε νεκρό. Πρόκειται για κοσμήματα, πήλινα και γυάλινα αγγεία, λυχνάρια, νομίσματα κ.ά.

- Σύνολα ταφικών ευρημάτων κατά είδος
Εκτίθενται τα ευρήματα που προέρχονται από τάφους αλλά συγκεντρωμένα σε ομάδες της ίδιας κατηγορίας. Πρόκειται για πήλινα και γυάλινα αγγεία, που χρησιμοποιούνταν στη ζωή ή στις τελετές της ταφής του νεκρού, νομίσματα, που τοποθετούνταν στο στόμα του νεκρού, όπως και στην αρχαιότητα, και κοσμήματα, εξαρτήματα ένδυσης, προσωπικά είδη του νεκρού. Όλα έχουν βρεθεί σε τάφους κυρίως της Θεσσαλονίκης και χρονολογούνται από τον 3ο έως τον 5ο αι. μ.Χ. Εκτός από τις σημαντικές πληροφορίες για τα ταφικά έθιμα της περιόδου, μας δίνουν πολύτιμα στοιχεία και για την τέχνη, τη βιοτεχνία και την καθημερινή ζωή της εποχής.

- Ταφικές τοιχογραφίες
Εκτίθενται τοιχογραφίες που κοσμούσαν το εσωτερικό των τάφων και χρονολογούνται από τον 3ο μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ. Τα θέματά τους παρουσιάζουν εξέλιξη στο χρόνο, που δείχνει και την αλλαγή στο ιδεολογικό τους υπόβαθρο. Στους πρώτους τάφους παρατηρείται η συνύπαρξη της αρχαίας παράδοσης με τη χριστιανική ιδεολογία, ενώ στο τέλος της περιόδου το κυρίαρχο εικονογραφικό θέμα στην ταφική ζωγραφική είναι ο σταυρός, το νικηφόρο όπλο του χριστιανού στην αντιμετώπιση του θανάτου. Από τις ταφικές τοιχογραφίες ξεχωρίζει αυτή της Σωσάννας.