Από τα λαμπρότερα δείγματα του αυστηρού ρυθμού των πρώιμων κλασικών χρόνων είναι οι εναέτιες συνθέσεις που κοσμούσαν το ναό του Διός, έργα άγνωστου καλλιτέχνη, που συμβατικά αποκαλείται ο ''δημιουργός της Ολυμπίας''. Στο δυτικό αέτωμα του ναού απεικονίζεται η μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπιθών. Κεντρική μορφή είναι ο Απόλλωνας, που πλαισιώνεται από τον Πειρίθου και τον αθηναίο ήρωα Θησέα, οι οποίοι μάχονται κατά των Κενταύρων.

Στο κέντρο απεικονίζεται ο Απόλλων. Αποδίδεται κατ' ενώπιον με το κεφάλι στραμμένο προς τα δεξιά του. Προς την ίδια κατεύθυνση απλώνει και το δεξί του χέρι. Ο θεός φορά μικρή χλαμύδα που καλύπτει τον πήχυ του αριστερού χεριού και το άλλο άκρο της περνά πάνω από το δεξί ώμο και πέφτει στο γυμνό σώμα. Εντυπωσιακή και περίτεχνη είναι η κόμμωσή του. Στο αριστερό χέρι κρατούσε τόξο που δεν σώθηκε. Ο Απόλλων είναι παρών σε αυτή τη μάχη ως θεός του λόγου και της αρμονίας και ως τιμωρός των ασεβών. Το μοναδικής ομορφιάς πρόσωπο του θεού θεωρείται από τα ωραιότερα πορτραίτα της αρχαίας ελληνικής πλαστικής.

Ο Απόλλων πλαισιώνεται από δύο ήρωες. Στα δεξιά του θεού απεικονίζεται ο Πειρίθους, ο νεαρός βασιλιάς των Λαπιθών που τελούσε τους γάμους του με τη Δηιδάμεια, ο οποίος ορμά με σηκωμένο το σπαθί του κατά του Κενταύρου Ευρυτίωνα που έχει αρπάξει τη νύφη. Στα αριστερά του θεού απεικονίζεται ο γνωστός ήρωας Θησέας, φίλος του Πειρίθου, που παρευρισκόταν στη γαμήλια γιορτή του φίλου του. Είναι έτοιμος να χτυπήσει με πέλεκυ ένα Κένταυρο για να ελευθερώσει μία Λαπιθίδα. Και από τις δύο μορφές των ηρώων λείπουν αρκετά τμήματα του σώματος. Ακολουθούν συμπλέγματα Λαπιθών και Κενταύρων, ενώ στις γωνίες του αετώματος παρακολουθούν τη μάχη με αγωνία ξαπλωμένες Λαπιθίδες.

Τρία συμπλέγματα Λαπιθών, Λαπιθιδών και Κενταύρων σε κάθε πλευρά συνθέτουν τη φοβερή σύγκρουση των δύο κόσμων (ανθρώπου και Κενταύρου). Τα δύο συμπλέγματα κάθε πλευράς αποτελούνται από δύο μορφές και το τρίτο από τρεις. Οι Κένταυροι έχουν αρπάξει τις Λαπιθίδες που προσπαθούν να ελευθερωθούν, ενώ προς βοήθειά τους τρέχουν οι νεαροί Λαπίθες. Από τα συμπλέγματα των μορφών που χαρακτηρίζονται από έντονες, όλο δυναμισμό κινήσεις, ιδιαίτερη θέση κατέχει εκείνο του βασιλιά των Κενταύρων Ευρυτίωνα και της νύφης Δηιδάμειας. Ο Ευρυτίων, έχει αρπάξει την Δηιδάμεια, ενώ εκείνη γέρνει το σώμα της προς τα πίσω και με τον αριστερό της αγκώνα απωθεί το πρόσωπό του, σε μία προσπάθεια να απελευθερωθεί από το βίαιο αγκάλιασμα. Προς βοήθειά της τρέχει ο σύζυγός της Πειρίθους. Το μοναδικής ομορφιάς πρόσωπο της Δηιδάμειας έρχεται σε αντίθεση με τα άγρια, κτηνώδη χαρακτηριστικά του Ευρυτίωνα.

Στις δύο γωνίες του αετώματος υπάρχει από ένα σύμπλεγμα από δύο ξαπλωμένες Λαπιθίδες, από τις οποίες η νεώτερη κρύβεται πίσω από τη γεροντώτερη. Οι γυναίκες είναι στραμμένες προς το κέντρο, όπου έχει ξεσπάσει η φοβερή μάχη, και με την αγωνία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό τους, παρακολουθούν την έκβαση της μάχης. Από τις γυναικείες μορφές οι τρεις (εκτός της πρώτης από δεξιά) είναι από πεντελικό μάρμαρο και αντικατέστησαν τις αρχικές που καταστράφηκαν από σεισμό. Η πρώτη από αριστερά έγινε τον 4ο αι. π. Χ. και οι άλλες δύο τον 1ο αι. π. Χ.

Όλες οι μορφές κινούνται και συμπλέκονται μεταξύ τους και η όλη σύνθεση είναι γεμάτη ένταση και πάθος, καθώς αποδίδει τη σκηνή της φοβερής σύγκρουσης στο αποκορύφωμά της. Οι Λαπίθες απεικονίζονται ιδεαλιστικά, με έμφαση στο ήθος και στο κάλλος, σε αντίθεση με τους Κενταύρους, που είναι αποκρουστικοί και δύσμορφοι.Το δυτικό αέτωμα του ναού του Διός είναι από τα λαμπρότερα δείγματα του αυστηρού ρυθμού, που χρονολογείται στα 470-456 π. Χ.