Η σπουδαία γεωγραφική θέση της Θεσσαλονίκης βοήθησε στην αλματώδη ανάπτυξη της πόλης του Κασσάνδρου. Πρόκειται για έναν αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος λόγω της συνεχούς κατοίκησης του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα αλλά και φυσικών καταστροφών έχει να παρουσιάσει μικρό τμήμα των αρχαίων κτηριακών του εγκαταστάσεων, ιδιαίτερα των ελληνιστικών. Κυριότερα μνημεία της πόλης, τα οποία είναι σήμερα επισκέψιμα, αποτελούν η οχύρωση της, η αγορά ή το ρωμαϊκό forum, το γαλεριανό ανακτορικό συγκρότημα με διάφορες αίθουσες, το Οκτάγωνο, η θριαμβική αψίδα του Γαλερίου, η Ροτόντα και οι μακεδονικοί τάφοι.

Το ρυμοτομικό σχέδιο της ελληνιστικής Θεσσαλονίκης στηρίχτηκε στο ιπποδάμειο σύστημα με κάθετα τεμνόμενους δρόμους, οι οποίοι όριζαν μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα. Ελάχιστα είναι, ωστόσο, τα ίχνη της ελληνιστικής περιόδου, τα οποία αποτελούνται από θεμέλια σπιτιών στο κέντρο της σημερινής πόλης και από τμήματα της οχύρωσης. Τα τμήματα αυτά εντοπίστηκαν στο Επταπύργιο και πρέπει μάλλον να συνδυαστούν με την ακρόπολη της Θεσσαλονίκης. Από τα δημόσια κτήρια δε σώζεται σήμερα σχεδόν τίποτε. Η αγορά της πόλης πιθανό να βρισκόταν στην ίδια θέση με το ρωμαϊκό forum, κάτω από το οποίο βρέθηκαν λείψανα κτηρίων της περιόδου αυτής. Οι αρχαίες πηγές αναφέρουν, επίσης, ότι υπήρχαν ανάκτορα και γυμνάσιο (επιβεβαιώνεται η ύπαρξή του από επιγραφικές μαρτυρίες). Στα δυτικά της πόλης αναπτυσσόταν η περιοχή των ιερών χώρων, όπου πιθανότατα θα βρισκόταν το ιερό του Διονύσου και του Σάραπι (αιγυπτιακής θεότητας), τμήμα του οποίου έχει έρθει στο φως. Καλύτερα διατηρημένοι σώζονται οι μακεδονικοί τάφοι στην ευρύτερη περιοχή της πόλης («τάφος πλατείας Συντριβανίου?, «τάφος Μαιευτηρίου?, «τάφος Χαριλάου?, «τάφος οδού Μοναστηρίου?, «τάφος Νεάπολης?).

Η ζωή στην πόλη συνεχίστηκε απρόσκοπτα και κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Η πολεοδομική συγκρότηση παραμένει η ίδια και εξελίσσεται. Η πόλη διαθέτει ένα ορθογώνιο σε κάτοψη σχήμα, ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα με ιδιωτικές οικίες και ένα συμμετρικό πλέγμα δρόμων με κατεύθυνση ανατολικά - δυτικά (decumani) και βόρεια - νότια (cardines). Στις πολυάριθμες σωστικές ανασκαφές έχουν ανακαλυφτεί τμήματα ρωμαϊκών δρόμων με οδόστρωμα από μεγάλες μαρμάρινες πλάκες. Τα δημόσια κτήρια βρίσκονταν στο κέτρο της πόλης. Το forum εκτεινόταν από τη σημερινή Εγνατία μέχρι την οδό Ολύμπου και αποτελείται από δύο υπαίθριες πλατείες, πλαισιωμένες από στοές και άλλα οικοδομήματα. Λίγο πιο πάνω και ανατολικά της αγοράς, σχετίστηκαν τα λείψανα ενός κτηρίου με τη Βιβλιοθήκη (γωνία οδών Ολύμπου και Αγν. Στρατιώτη). Βορειότερα είχαν κτιστεί το γυμνάσιο και το στάδιο, όπου βρέθηκαν πολλές επιγραφές με μαρτυρίες διάφορων αγώνων. Συγκροτήματα πολυτελών θερμών έχουν ανακαλυφτεί σε πολλά σημεία της πόλης (λείψανα θερμών στους χώρους της Αγίας Σοφίας, του Αγίου Δημήτριου, της Αχειροποίητου και σε άλλους χώρους μέσα στην πόλη). Ιδιωτικές κατοικίες της ρωμαϊκής περιόδου έχουν αποκαλυφτεί αποσπασματικά σε πολλές περιοχές με κοινό χαρακτηριστικό δαπέδων στρωμένων με πήλινες ή μαρμάρινες πλάκες αλλά και με ψηφιδωτά Ο δυτικός τομέας της πόλης συνεχίζει να αποτελεί το θρησκευτικό κέντρο της. Βόρεια από το forum τοποθετείται ο ναός για τη λατρεία των ρωμαίων αυτοκρατόρων, ενώ κοντά στη Χρυσή Πύλη βρισκόταν το ιερό των αιγυπτιακών θεοτήτων. Η οχύρωση της πόλης διατηρεί τη γραμμή της ελληνιστικής οχύρωσης με μερικές επισκευές και προσθήκες.

Οικοδομικός οργασμός παρατηρείται στα χρόνια των Αντωνίνων (τέλη 2ου αι. μ.Χ) και των Σεβήρων (αρχές 3ου αι. μ.Χ.). Ωστόσο η μεγάλη οικοδομική έξαρση εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της πρώτης Τετραρχίας με την απόφαση του Γαλερίου, να ορίσει ως έδρα του την πόλη. Η πόλη επεκτείνεται προς τα ανατολικά, όπου καταστρέφεται τμήμα του ανατολικού τείχους της για να αναπτυχθεί το ανακτορικό συγκρότημά του Γαλερίου. Κτίζονται σε μια έκταση 150.000 τ.μ επιβλητικά και λαμπρά οικοδομήματα, ανάκτορο, ροτόντα, οκτάγωνο, αψίδα θριάμβου και ιππόδρομος, τα οποία αποτελούν τον κεντρικό πόλο διοίκησης και ελέγχου όλης της επαρχίας.