ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΦΩΤΟΘΗΚΗ
 
 
© Ζάχος, Κ., Ντούζουγλη, Α., © Ζάχος, Κ., Ντούζουγλη, Α.
Κάτοψη οικίας κλασικών - ελληνιστικών χρόνων στο νότιο τμήμα της αρχαίας πόλης (ανασκαφή 1993, οικόπεδο Χαλικιά)
Το νησί της Λευκάδας είναι το βορειότερο από τα τέσσερα μεγάλα νησιά που ελέγχουν την είσοδο του Κορινθιακού κόλπου. Πρόκειται για ορεινό νησί, με ψηλά κατάφυτα βουνά, μεγάλους ελαιώνες και λίγες πεδινές εκτάσεις στην ανατολική, ομαλότερη πλευρά του. Η αποικία διέθετε δύο λιμάνια, το αρχαιότερο στο θαλάσσιο στενό, στα νότια της πόλης, εκτός των τειχών. Στην περιοχή μάλιστα, έχει ερευνηθεί συγκρότημα δύο κτηρίων που σχετίζονται με εμπορικές αποθήκες. Το λιμάνι προστατευόταν από μεγάλο λιμενοβραχίονα που είχε κατασκευαστεί πιθανόν από τους Κορίνθιους στη νότια είσοδο του στενού, στον κόλπο του Δρεπάνου, 1,5 χλμ. περίπου από την πόλη. Ο λιμενοβραχίονας μήκους 600μ. είχε δύο βραχίονες που ένωναν τις δύο ακτές, ενώ ανάμεσά τους υπήρχε άνοιγμα 35μ. για την διέλευση των πλοίων. Ένα δεύτερο λιμάνι η πόλη είχε στο ΝΔ άκρο του νησιού, στον κόλπο της Φλέβας, στη σημερινή παραλία του Αη Γιάννη, που πιθανόν χρησιμοποιούσαν τα μεγάλα πλοία. Στις λιμενικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνεται η λίθινη γέφυρα που ένωνε τις δύο ακτές. Ξεκινούσε από το κέντρο της πόλης, την περιοχή όπου τοποθετείται η αγορά, και κατέληγε στην περιοχή Ρούγα της Ακαρνανίας, όπου συνδεόταν με το οδικό δίκτυο της περιοχής.



Η αρχαία πόλη, τειχισμένη με ισχυρό οχυρωματικό περίβολο μήκους 4,5 χλμ., κατελάμβανε έκταση 980 στρεμμάτων περίπου μεταξύ των σημερινών οικισμών Καλλιγονίου και Καρυωτών, πολύ κοντά στη σύγχρονη πόλη της Λευκάδας. Με πολεοδομική οργάνωση κατά το ιπποδάμειο σύστημα διέθετε κεντρική αγορά, θέατρο και δημόσια ιερά, καθώς και δύο οργανωμένα νεκροταφεία βόρεια και νότια των τειχών της. Στην πόλη λειτουργούσε νομισματοκοπείο ήδη από τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Εξήγε και δικά της προϊόντα, κυρίως λάδι, αρωματικό λάδι (από ένα είδος κρίνου γνωστό ως Λευκαδία ίρις) και κρασί, το οποίο φαίνεται πως ήταν ιδιαίτερα γνωστό στην αρχαιότητα. Αγροτικές εγκαταστάσεις έχουν εντοπιστεί σε όλη την ύπαιθρο χώρα, ενώ οι πιο οργανωμένες μονάδες είχαν και οχυρωματικό χαρακτήρα, ανήκοντας στον τύπο της αγροικίας με πύργο. Δεκαπέντε τέτοιες αγροικίες των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων έχουν ερευνηθεί στο Ν και ΝΑ κυρίως, τμήμα του νησιού. Εκτός από τους χώρους ενδιαίτησης και αυτούς που σχετίζονταν με τις αγροτικές δραστηριότητες, κυρίως ελαιοπαραγωγικές και οινοπαραγωγικές, περιελάμβαναν και πύργο, προκειμένου να ενισχυθεί η ασφάλεια των ενοίκων, αλλά και την παραγωγής. Αγροτικά συγκροτήματα έχουν εντοπιστεί και πλησίον της πόλης, κατά μήκος της οδού που οδηγούσε στο ΒΔ λιμάνι. Η ύπαιθρος χώρα, τόσο του νησιού όσο και της ακαρνανικής περαίας, εποπτεύονταν από μια σειρά μεμονωμένων πύργων-φυλακίων.



Η πόλη ήταν οργανωμένη με ένα ορθογωνικό πολεοδομικό σχέδιο, στο οποίο πλατιές λεωφόροι κατεύθυνσης Β/Ν διασταυρώνονταν με στενότερους δρόμους κατεύθυνσης Α/Δ, δημιουργώντας έτσι, ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα. Εκτιμάται ότι οι δρόμοι κατεύθυνσης Α/Δ, πλάτους 3,50μ., απείχαν μεταξύ τους 30μ., ενώ η κεντρική λεωφόρος που διέσχιζε την πόλη πιθανότατα ξεκινούσε από την βόρεια κεντρική της πύλη και κατέληγε σε κάποια πύλη στο νότιο σκέλος της οχύρωσης, ακολουθώντας παράλληλη πορεία με τον σημερινό επαρχιακό δρόμο Λευκάδας-Νυδριού. Στον κεντρικό λόφο παραμένουν ορατά μέσα στους ελαιώνες θεμέλια κτηρίων και ισχυρά αναλήμματα. Τμήμα μιας «λεωφόρου» ανιχνεύεται σε αρκετά μεγάλο μήκος στα τελευταία πρανή του κεντρικού λόφου, που είχε ως ανάλημμα λαξευμένο φυσικό βράχο. Από το δρόμο αυτό ξεκινούσαν μικρότεροι δρόμοι που ακολουθώντας τη μορφολογία του εδάφους ανέρχονταν στην κορυφή του λόφου, όπου υπήρχε πιθανόν κάποιο ιερό, όπως μαρτυρά η ύπαρξη ναόσχημου κτhρίου. Σε απότομα σημεία της πορείας τους είχαν λαξευθεί κλίμακες στο φυσικό βράχο. Στην ψηλότερη κορυφή του αμέσως βορειότερου λόφου, στη θέση «Πύργος», τοποθετείται η ακρόπολη της αρχαίας πόλης, ταύτιση για την οποία ωστόσο δεν υπάρχουν ασφαλείς αρχαιολογικές ενδείξεις. Στο πλάτωμα που δημιουργείται σώζονται τα κατάλοιπα μικρής μεσαιωνικής ακρόπολης, κτισμένης εν μέρει πάνω στο αρχαίο τείχος. Στη θέση αυτή ορισμένοι μελετητές θεωρούν ότι βρισκόταν πιθανόν η ομηρική πόλη Νήρικος.



Η αγορά, το δημόσιο τμήμα της πόλης που σχετιζόταν με τις οικονομικές και εμπορικές δραστηριότητες, βρισκόταν στο πεδινό τμήμα της, έχοντας άμεση επικοινωνία με τη λίθινη γέφυρα προς την Ακαρνανία, το λιμάνι και τις εμπορικές αποθήκες που βρίσκονταν στην περιοχή της Λυγιάς. Τμήμα μεγάλης στοάς, με προσανατολισμό προς τη θάλασσα έχει εντοπιστεί κοντά στην περιοχή απ' όπου ξεκινούσε η λίθινη γέφυρα. Στην ΒΑ κλιτύ του λόφου Κούλμου τοποθετείται το θέατρο της πόλης, για το οποίο ωστόσο δεν υπάρχει αναφορά στις αρχαίες πηγές. Ο W. Dorpfeld χρονολόγησε το μνημείο γενικά στους προ-ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ τα αποκαλυφθέντα κατάλοιπα καταχώθηκαν και σήμερα δεν είναι ορατά. Τέλος, οι αρχαίες πηγές παραδίδουν την ύπαρξη τριών ιερών στην πόλη, αφιερωμένων στην Αρτέμιδα, την Αφροδίτη Αινειάδα και την Ήρα, οι θέσεις των οποίων δεν έχουν ακόμα, εντοπιστεί. Στα σπήλαια Χοιρότρυπας Απόλπαινας και Ασβότρυπας Φρυνίου, στα ΒΔ της αρχαίας πόλης, λατρεύονταν ο Πάνας και οι Νύμφες.
Συντάκτης
Δρ. Ολυμπία Βικάτου, αρχαιολόγος - Προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Αιτ/νίας και Λευκάδος