Τα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούν μία από τις σπουδαιότερες και δημοφιλέστερες γιορτές του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Το ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα υπήρξε το θέατρο των λατρευτικών τελετών και της μυστηριακής θρησκείας για περισσότερο από χίλια χρόνια, προσφέροντας στους αρχαίους Έλληνες, αλλά και ξένους, την προσδοκία μιας καλύτερης μελλοντικής ζωής και την ανακούφιση από τα δεινά του κόσμου.
Η καθιέρωση της γιορτής φαίνεται ότι πραγματοποιήθηκε στα γεωμετρικά χρόνια, αν και υπάρχουν ενδείξεις για τέλεση αγροτικής γιορτής κατά την προϊστορική περίοδο. Η γιορτή τελούνταν το μήνα Βοηδρομιώνα (μέσα Σεπτεμβρίου - μέσα Οκτωβρίου) και διαρκούσε επτά ή οκτώ ημέρες, από τη 15η έως και την 21η ή 22η . Μπορούσαν να λάβουν μέρος όλοι οι πολίτες ή και οι ξένοι, ακόμη και οι δούλοι, αρκεί να κατέβαλαν το οικονομικό τίμημα για τη μύησή τους, την οποία είχαν αναλάβει δύο ιερατικά γένη της Αθήνας και της Ελευσίνας, οι Ευμολπίδες και οι Κήρυκες. Κατά τη διάρκεια των ημερών της γιορτής, λάμβαναν χώρα η μεταφορά των ιερών αντικειμένων από την Ελευσίνα στην Αθήνα και η μεγαλοπρεπής επιστροφή τους με μία πορεία στην οποία συμμετείχαν όλοι οι πιστοί. Η άφιξή τους στην Ελευσίνα το βράδυ της 20ης Βοηδρομιώνος σηματοδοτούσε την κορύφωση της γιορτής με τη μεγάλη θυσία και την προετοιμασία για την ιερότερη στιγμή το επόμενο βράδυ, τη στιγμή της Τελετής, όπου θα αποκαλυπτόταν στους πιστούς η αληθινή φύση της λατρείας και το κρυφό νόημα των Μυστηρίων.
Το επόμενο βράδυ ακολουθούσε μία δεύτερη τελετή, η Εποπτεία, που απευθυνόταν σε όσους από τους πιστούς είχαν μυηθεί παλαιότερα και ήταν έτοιμοι να προχωρήσουν στη διδασκαλία των Μυστηρίων. Η γιορτή τελείωνε με την επιστροφή των πιστών στην Αθήνα.
Παρ' ότι τα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούσαν μία τοπική γιορτή ενταγμένη στο αττικό εορτολόγιο, οι λατρευτές προέρχονταν από ολόκληρη την περιφέρεια του ελληνικού κόσμου. Αποκλείονταν από τη λατρεία μόνο όσοι είχαν διαπράξει φόνο ή όσοι ήταν ασεβείς. Η σημασία των Μυστηρίων ήταν τόσο μεγάλη, ώστε σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις δεν τελέστηκαν, όπως το 480 π.Χ. που συνέπεσαν με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Η μόνη στιγμή διακοπής της γιορτής συνέβη το 334 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να μην τελέσουν τις ιερουργίες, καθώς απειλούνταν από τα στρατεύματα των Μακεδόνων.
Με τα Ελευσίνια Μυστήρια συνδέθηκε το όνομα του Αλκιβιάδη, ο οποίος κατηγορήθηκε για διακωμώδηση της γιορτής και αποκάλυψη της μυστικής τελετής σε αμύητους το 416 π.Χ., λίγο πριν από την έναρξη της Σικελικής εκστρατείας. Η κατηγορία στοίχισε στον Αλκιβιάδη την εξορία του από την Αθήνα και τη δήμευση της περιουσίας του.
Η πνευματικότητα και η ιερότητα των Μυστηρίων αποδεικνύεται περίτρανα από το γεγονός της μη αποκάλυψης της μυστικής νυκτερινής τελετής από τους μύστες για μία περίοδο που καλύπτει περισσότερο από χίλια χρόνια. Το τέλος της γιορτής πρέπει να τοποθετηθεί μετά την καταστροφή του ιερού από τους Γότθους και τον αρχηγό τους, Αλάριχο το 395 μ.Χ. Διάσημοι μύστες που συμμετείχαν στα Μυστήρια, όπως ο Ηρακλής, οι Διόσκουροι ο Περικλής, ο Αλκιβιάδης ή οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες Αδριανός και Μάρκος Αυρήλιος, προέρχονται τόσο από την μυθολογία, όσο και από την ιστορία και φανερώνουν τη σπουδαιότητα των Ελευσινίων Μυστηρίων για τον αρχαίο κόσμο.
|
 |
|
