Αμφικτυονία ήταν η ένωση αρχαίων ελληνικών πόλεων - κρατών με κέντρο κάποιο ιερό. Ετυμολογικά ο όρος αμφικτύονες δηλώνει τη συνένωση γειτονικών φυλετικών ομάδων. Ο θεσμός της Αμφικτυονίας είναι πιθανότατα αρχαιότερος της εμφάνισης της πόλης-κράτους, γιατί αντιπρόσωποί της ήταν φυλετικές ομάδες και όχι κράτη. Aρχικά είχε μόνο θρησκευτικό χαρακτήρα, όμως με το πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκε σε πολιτική ένωση.
Στον ελλαδικό χώρο υπήρχαν πολλές τέτοιες ενώσεις, όπως π.χ. η Αμφικτυονία του Ποσειδώνα στην Καλαυρία (σημερινό Πόρο), η Αμφικτυονία του Απόλλωνα στη Δήλο κ.α.
Την Αμφικτυονία της Κεντρικής Ελλάδας αποτελούσαν δώδεκα φυλές, προερχόμενες από τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα: Οι Αινιάνες, οι Αχαιοί, οι Ίωνες, οι Λοκροί, οι Μαλλιείς, οι Μάγνητες, οι Περαιβοί, οι Φωκείς, οι Φθιώτες, οι Βοιωτοί, οι Δόλοπες - Δωριείς και οι Θεσσαλοί.
Τη διοίκηση της Αμφικτυονίας ασκούσε το αμφικτυονικό συνέδριο και η αμφικτυονική εκκλησία. Το συνέδριο το συγκροτούσαν οι ιερομνήμονες, δηλαδή 24 μόνιμα μέλη που εκλέγονταν με κλήρωση από τις 12 φυλές της Αμφικτυονίας (δύο ψήφοι για κάθε φυλή), οι πυλαγόρες, ένας γραμματέας και ένας ιεροκήρυκας.
Οι ιερομνήμονες σχημάτιζαν το συμβούλιο της διοίκησης και ήταν υπεύθυνοι για όλα τα θέματα του ιερού. Οι Πυλαγόρες ή αγορατροί ήταν οι αντιπρόσωποι των Αμφικτυονικών πόλεων, οι οποίοι εκλέγονταν κάθε χρόνο και ήταν επιφορτισμένοι με την προάσπιση των συμφερόντων των πόλεών τους στο συνέδριο της Αμφικτυονίας.
Τέλος η αμφικτυονική εκκλησία αποτελούνταν από τους ιερομνήμονες, τους πυλαγόρες και όσους βρίσκονταν για οποιοδήποτε λόγο στο ιερό την εποχή που αυτή συγκαλούνταν. Ήταν επιφορτισμένη μόνο με την έκδοση ψηφισμάτων και δε διέθετε σημαντική δύναμη.
Η Αμφικτυονία είχε ως έδρα της το ιερό της Δήμητρας στην Ανθήλη, κοντά στις Θερμοπύλες. Μετά τον πρώτο Ιερό πόλεμο (590 π.Χ.), όταν δηλαδή οι Αμφικτύονες πήραν τον έλεγχο του ιερού των Δελφών και των αγώνων, συνεδρίαζαν εκεί το φθινόπωρο (οπωρινή Πυλαία) και στην Ανθήλη την άνοιξη (ηρινή Πυλαία). Από τον 4ο αι. π.Χ. τo συνέδριο των Αμφικτυόνων στεγαζόταν σε ειδικό κτίριο δυτικά του ιερού, την Πυλαία.
Τις περισσότερες φορές το συνέδριο διεξαγόταν χωρίς ανταγωνισμούς για την επικυριαρχία του ιερού και της Αμφικτυονίας. Ωστόσο, τον 6ο αι. π.Χ. επικρατούσαν οι Θεσσαλοί, κατά τους 5ο και 4ο αι. π.Χ. οι Σπαρτιάτες και μετά το 371 π.Χ. οι Βοιωτοί. Κατόπιν - μετά το 346 π.Χ. - ο Φίλιππος, οι Αιτωλοί τον 3ο αι. π.Χ. και από το 168 π.Χ. οι Ρωμαίοι.
Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια η πανελλήνια ακτινοβολία του θεσμού της Αμφικτυονίας μειώθηκε και αργότερα ο αυτοκράτορας Αδριανός ίδρυσε νέα οργάνωση ενότητας των Ελλήνων, το Πανελλήνιο.
|
 |
|
